HEEMKUNDEKRING OP DE BEEK PRINSENBEEK Beeldbank Bibliotheek

 

Aantal gevonden publicaties : 10   (uit: 659)	Uitgebreid zoeken
Gesorteerd op:  Boeknummer

1.

Boeknummer: 00032   Rondje Liesbos. Oude Liesboslaan, Bagvensestraat, Drielindendreef, Jagerpad, Leursebaan Historie -- Princenhage, algemeen           (2012)    [Kees van Endschot] Rondje Liesbos deel 1 zie ook 00046, 00321 en 00443 (Rondje Liesbos deel 2, deel 3 en deel 4) Voorwoord U zult zich afvragen waarom een boek van de geschiedenis van het Liesbos en zijn directe omgeving? Daar is eenvoudig antwoord op te geven: omdat zo’n boek er nog niet is!! Verschillende wijken, straten en gehuchten in en om Breda, van vroegere jaren, zijn reeds in kaart gebracht. Van het Bredase, vroeger Princenhaagse Liesbos ontbrak dat nog, daarom dit boek. Ikzelf ben bij het Liesbos opgegroeid, aan de Krekelweg op de Beek, op oudere leeftijd is mijn interesse ontstaan in de geschiedenis van het bos en zijn omgeving. Veel is er nog niet van geschreven, zeker niet van ‘gewone’ huizen en zijn bewoners. Voor mij een reden om dit aan te pakken. Vanaf 1997 ben ik hiermee aan de slag gegaan, na zoveel jaar ‘arbeid’ ligt het eerste resultaat nu voor U. Hierin worden de straten, lanen en dreven die het Liesbos omgeven behandeld. Verder de wegen besproken die naar het bos leidden. Van deze laatsten zijn sommige niet in zijn geheel beschreven, alleen die gedeelten het dichtst bij het Liesbos. Alle bebouwing van voornoemde omgeving met zijn bewoners wordt straat voor straat behandeld, beginnende bij het bevolkingsregister van 1811-1812 en het kadaster van omstreeks 1824. Zo ook de huizen die jaren geleden al zijn verdwenen. De bebouwing eindigt met het jaar 1965, een enkele uitzondering daargelaten. De bewoning strekt zich uit vanaf 1811 tot het einde van de vorige eeuw, soms tot het begin van deze. Ik heb nagenoeg alle huizen, boerderijen, villa’s en andere bebouwing met zijn bewoners in die tijdsperiode beschreven, van de een wat meer dan van de ander, zonder geheel compleet te zijn. De periode tussen 1910 en 1960 krijgt de meeste aandacht met veel foto’s van die tijd. Van vóór die periode is er niet zo veel beeldmateriaal. Veel informatie en foto’s zijn mij daarbij ‘aangereikt’ door vroegere en huidige bewoners. Zonder hen had dit boek nooit gemaakt kunnen worden, speciaal voor hen is dit boek uitgebracht. Er is teveel informatie en foto’s, aangevuld met archief gegevens om in één boek onder te brengen. Na dit volgen er in de komende jaren nog een paar. Dit eerste boek behandelt het gedeelte dat oostelijk van het Liesbos gelegen is. Met daarin een gedeelte van de (Oude) Liesboslaan, Bagvensestraat, Drielindendreef, Jagerpad en een gedeelte Leursebaan. Ik wens U veel leesplezier toe en hoop dat dit boek U weer een beetje herinnering, herkenning en tijdelijk weer even terug in die ‘goeie ouwe tijd’ brengt. Kees van Endschot December 2012 Eigen uitgave;

2.

Boeknummer: 00046   Rondje Liesbos deel II Historie -- Princenhage, algemeen           (2014)    [Kees van Endschot] Rondje Liesbos deel 2 zie ook 00032, 00321 en 00443 (Rondje Liesbos deel 1, deel 3 en deel 4) Voorwoord Het tweede deel van Rondje Liesbos, dat nu voor U ligt, behandelt het gebied grotendeels noordelijk van het Liesbos. Het gebied ook waar ik ben opgegroeid. Het ligt voor een groot gedeelte in Prinsenbeek, nu een deelgemeente van Breda. De geschiedenis van dit deel begint evenals deel I met het bevolkingsregister in 1811 en de kadastrale gegevens die voor het eerst tussen 1824 en 1832 bekend werden. De Fransen hebben goed werk verricht om alles geregistreerd te krijgen. Landschappelijk verschillen deel I en deel II wel van elkaar, in het begin van mijn onder- zoeksperiode was deel II nog minder bevolkt dan deel I. Het gebied was in die begintijd op de Beek grotendeels nog niet ontgonnen, er waren veel woeste gronden met heide. Er stonden maar enkele boerderijen en wat meer eenvoudige arbeiderswoningen. De meeste woestenij was wachtende om bruikbare landbouwgrond van te maken. In de loop van de 19e eeuw ging dat ook gebeuren, er werd steeds meer heide ontgonnen, die veranderde in verkavelde vruchtbare percelen landbouwgrond. Daar bouwde men meest eenvoudige houten huisjes met een rieten dak op. In veel gevallen gingen die maar enkele tientallen jaren mee en werden dan weer afgebroken, voor nieuwe en stenen exemplaren. De boerderijen gingen wat langer mee, maar ook die werden herbouwd. Ik ben in deel II hetzelfde te werk gegaan als in deel I en behandel straat voor straat, kant voor kant, de huizen die daar tot 1965 gebouwd zijn, een enkele uitzondering daargelaten. Daarbij ook de huizen die al lang geleden verdwenen zijn. De bewoners heb ik in de meeste gevallen tot in onze tijd beschreven, in de 19c eeuw nog summier, nadien wat meer uitgebreid én met foto’s. Veel gegevens komen uit het stadsarchief in Breda, maar zonder die van de bewoners zelf en hun foto’s had dit boek nooit tot stand kunnen komen. Dit deel is dan ook weer door en voor hen gemaakt. Dit boek behandelt het tweede gedeelte van de Leursebaan, tussen Oudemolenweg en Moer- dijkse Postbaan, de Nieuwe Dreef in het Liesbos, de Oudemolenweg, de Groenstraat vanaf café Het Veehandelshuis naar het Liesbos, de Boterbloemstraat, de Krekelweg en de Zand- dreef, vanaf Vianendreef tot het Liesbos. Het spreekt voor zich dat ik U weer veel leesplezier toewens met dit deel en hoop dat U soms zegt: “O ja, nu herinner ik me dat weer” of “daar sta ik van te kijken, dat wist ik niet”. Als dat zo is weet ik dat ik er goed aan gedaan heb om Rondje Liesbos deel II voor U te maken. Kees van Endschot April 2014 Eigen uitgave;

3.

Boeknummer: 00052   Resolutieboeken Princenhage 1617-1694 Historie -- Princenhage, algemeen           (1934)    [F.A.Brekelmans] Tafel op de Resolutieboeken Princenhage (copie) deel 1-13; 1617-1694 Register 1 (1617-1664). Zes weken lang luidde schoolmeester Anselmus Oomen, driemaal daags over de dood van Philips Willem in 1618. Hij ontving f 18-18-0. Marynus (Anthonis) op hem zelven van verschoten gelt voir den schreynwercker aen den oxael gewrocht hebbende, Joris Buyck, 8-6-0 5 december 1619. Handtekening van Joannes Dilenus, Pastoor. Handtekening van Anselmus Oomen, schoolmeester. Continuaties 1618 - 1626 daarbij. Mr. Jan Goderts, schoolmeester van Beek. Secreet achter de kerk. Posten betreffende school: Laureys van Genck van het kerkenhuys af te breken ende te dekken, 10-1 5-0 Huybrecht Jacobs, timmerman van arbeyt ende cosijnen totten voirs. huys, 16-5-0 4(?) november 1618. Cornelis Peter Aertsz van coop van 16 busselen eycken latten, 4-16-0. 22 november 1619. Meeus Jansz van aenvoeren van sant ende leem ende het in de stadt voeren van den horologie, 2-0-0. 5 december 1619. Adriaen Cornelis Leyten, aen de schole verdient, -17-0. Aert (?) de metser van de schole te metsen etc. 19-10-0. 5 december 1619. Adriaen Christiaen Dirven van gelevert riet, 17-12-0. (in 1618 school met strooien dak!) Schoolbanken te Beek. Salaris mr. Kan op de Beek. Continuatie van mr. Jan Goijvaert Severyns schoolmeester te Beek. Kardiensten, 21 februari 1635. Instructie voor de ondervorsters; nieuwe ondervorster, 12 maart 1635. Mr. Jan Boogaerts schoolmeester en organist, ƒ 250,—, 25 maart 1635. 'Poincten ende Articulen op 't stuck van de wolffs jachte': 20 juni 1655. Onder: Inkwartiering van soldaten, 28 october 1655. Geen erven afgraven, 8 juli 1656. Ongewenste speelluiden op bruiloften, 15 januari 1656. Schutter of lochter te Beek, 50 maart 1657. Ordonnantie op de bakkers, 10 februari 1646. 19 februari 1646: 'Ende is alsdoen mede geraemt ende geresolveert, dat men den vloer van de capelle op de Beek, seer vergaen sijnde, sal vernieuwen ende den selven leggen met blauwen herden voetsteen ende dat tot coste van de gemeente, alsoo de schole ordinaris daer inne gehouden wordt'. De geburen van een sterfhuis mogen niet meer luiden, want er ontstaat dronkenschap en gevaar voor de klok, de koster zal het wel doen, 19 maart 1646. enz., enz. Copie;

4.

Boeknummer: 00145   Gaode mee door 't Aogje? Deel 1:Hé goade mee? Deel 2 De herinnering blijft Historie -- Princenhage, algemeen           (1998)    [Rinie Maas] Gaode mee door 't Aogje? Voorwoord Voorzitter Stichting Princenhage 800 Binnen liet bestuur van de Stichting Princenhage 800 bestond de wens liet jubileumjaar 1998 te markeren met het uitgeven van een boek- werk. Het meest voor de hand liggend zou dan zijn om een historische verhandeling over Princenhage het licht te laten zien. Echter in de laat- ste decennia zijn er nogal wat van dergelijke werken uitgegeven, zodat de toegevoegde waarde gering zou zijn en wij daarmee zeker niet de originaliteitsprijs zouden verwerven. Toen wij nog maar net bezig waren met de voorbereidingen voor de viering van het 800-jarig bestaan van Princenhage, was Rinie Maas begonnen aan een serie verhalen over en rond de Princenhaagse Pastoor Bonman. Niet veel later verschenen er verhalen van hem in een regionaal weekblad. Opvallend was de originaliteit van die verhalen, die prachtig werden ingekleurd door de bloemrijke vertelstijl die Rinie Maas eigen is: als je ze leest, dan hoor je hem praten! Zo ontstond het idee Rinie te vragen een bundel samen te stellen met verhalen over Princenhage en haar inwoners die een beeld zouden geven van een voor Princenhage belangrijke periode, namelijk die van vóór en die van na de Tweede Wereldoorlog waarin de annexatie van Princenhage door Breda valt. Rinie was meteen enthousiast over dit idee. Door zijn onderzoek naar de persoon van pastoor Bonman was hij vanzelfsprekend tegen veel anecdotes uit het gewone Princenhaagse dagelijkse leven aangelopen, zodat hij reeds over veel bruikbaar materiaal beschikte. Princenhagenaars die deze tijd zelf hebben meege- maakt, zijn de voornaamste bron voor zijn verhalen. Over zijn lievelingsfiguur, de pastoor, had hij nog veel verhalen liggen die nog niet waren gepubliceerd. Wij waren het snel eens met elkaar: het boekje zou een juweeltje worden aan de kroon van het wapen van Princenhage. Een gelukkig toeval hierbij was, dat onze hoofdsponsor, de Rabobank Princenhage, die in 1998 haar 100-jarig bestaan viert, bereid was garant te staan voor het financiële risico van onze Stichting. Bovendien besloot de Rabobank het boekje als geschenk voor haar leden aan te schaffen, waardoor een minimum-afname was verzekerd. Wij vinden dat wij erin geslaagd zijn een gepast memento aan de Princenhaagse bevolking aan te bieden en wij wensen u veel leesple- zier als u aan de hand van onze Rinie Maas een rondgang maakt door het Princenhage van toen. Net als wij zult u een feest van herkenning ondergaan en bij het doorkruisen van ons dorp menigmaal worden herinnerd aan wat er zoal gebeurde in de Voorstraat, de Tien Geboden, de Dreef en al die andere bijzondere plekjes. Mr.Jos L. Schlangen Stichting Princenhage 800;

5.

Boeknummer: 00187   Tentoonstelling Princenhage vroeger en nu. 1976 Historie -- Princenhage, algemeen           (1976)    [Herman Dirven, Karel Leenders e.a.] Princenhage vroeger en nu TEKST BIJ OMSLAG Op de voorplaat een kaart van de dorpskom van Princenhage van ruim honderd jaar gele- den. Zoals nog duidelijk te zien is, was toen de kom nog een afzonderlijk dorp, omgeven voor landerijen, weiden, boomgaarden en tuinen. Nu in 1976 ziet de kaart van hetzelfde gebied er wel geheel anders uit, en is de vroegere dorpskom van Princenhage geheel ingebouwd door nieuwe wijken en daardoor als het ware een 'dorp in de stad' geworden. Maar dit dorp is nog levend en het fel kloppend hart van haar nieuwe omgeving, net zo goed als het dat was in de eeuwen hiervoor, een hoofdzakelijk agrarische omgeving. En als U wat nauwlettend toekijkt en de twee kaarten vergelijkt, zult U constateren dat het oude stratenpatroon (met uitzondering van de Heilaarstraat) zowel op de nieuwe als de oude kaart identiek zijn. Diezelfde band met het verleden willen wij U ook trachten een beetje bij te brengen op deze tentoonstelling. Wij hopen dat U ervan genieten en leren zult. Werkgroep Haagse Beemden. opm. De wijken Heilaar, Princenhage uitbreiding west (ambachtenwijk), Heuvel, Haag- poort, Tuinzigt, Boeimeer en Ruiterbos liggen op grondgebieden van de voormalige ge- meente Princenhage. VOORWOORD. Ter gelegenheid van de Torenhaanfeesten had het organiserend comité o. a. ook de idee, om naast het terugplaatsen van de haan en kruis op de toren van de Martinuskerk ook een braderie, een ambachtendorp, festiviteiten en tentoonstellingen te doen plaatsvinden in de oude kern van het dorp Princenhage in Breda. Voor de historische tentoonstelling richtten zij hun verzoek tot de Werkgroep Haagse Beemden, die er niet lang behoefde over na te denken om ja te antwoorden. Op de eerste plaats werd door de Werkgroep Haagse Beemden de tentoonstelling 'Het Verleden van Princenhage', welke gehouden werd in 1966 - dus precies tien jaren gele- den - nog eens goed bekeken. Het bleek dat veel daaruit bruikbaar zou zijn, maar toch ook dat verschillende leemten sinds die tijd gelukkig opgevuld konden worden. De medewerking werd gevraagd aan de heer Kimmel, conservator van het Stedelijk en Bisschoppelijk Museum te Breda, en de heren Brekelmans en Lohmann, respectievelijk archivarissen in Breda en Prinsenbeek. Daarna werd een indeling gemaakt van en voor de tentoonstelling en moest naar een pas- sende ruimte worden gezocht. We kwamen daarbij op de idee om de hervormde kerk, 'De Johanneskerk' aan de Dreef 5 te Princenhage als tentoonstellingsruimte in te richten. We vroegen daartoe toestemming aan de kerkeraad en bij monde van de voorzitter de heer E.Rutjens werd ons deze gaarne gegeven. Daarna moest er hard in de weinige tijd, die ieder van ons heeft, gewerkt worden, om een en ander in orde te krijgen. Wij willen ons bij voorbaat dan ook gaarne verontschul- digen, indien de bezoeker feilen mocht ontdekken in de beschrijving of kritiek wil uit- oefenen op de onvolledigheid der verzameling. Toch willen wij niet nalaten om de vele mensen, die dikwijls zeer spontaan hulp boden, te bedanken. Wij hopen dat ook deze tentoonstelling 'PRINCENHAGE VROEGER EN NU' in 1976 voor U een interessante kennismaking of vernieuwde kennismaking zal zijn met het verleden van Princenhage. Werkgroep Haagse Beemden Karel Leenders Piet Dekkers Herman Dirven George Dirven Jan Lodewijk Princenhage-Prinsenbeek, 10 mei 1976. Werkgroep Haagse Beemden;

6.

Boeknummer: 00321   Rondje Liesbos. Deel III Historie -- Princenhage, algemeen           (2015)    [Kees van Endschot] Rondje Liesbos deel 3 Zie ook 00032, 00046 en 00443 (Rondje Liesbos dl 1, 2 en 4) Voorwoord Voor U ligt alweer het derde deel van Rondje Liesbos dat in grote lijnen op dezelfde wijze als de eerste twee delen is samengesteld, dus met de straten die aan het Liesbos grenzen en zij die er op uitkomen. Een extraatje in dit deel vormen de hoofdstukken van de parochie Liesbos en de geschiedenis van het Liesbos zelf. Deel III behandelt de straten aan de zuidkant van het Liesbos. Net als in de eerdere delen beginnen de hoofdstukken van de straten met een korte beschrijving ervan. Daarna worden de huizen, die vóór of in 1965 gebouwd zijn, een enkele uitzondering daargelaten, één voor één per straat en kant behandeld. De bewoners van de oudste panden vanaf het bevolkingsregister uit 1811 en kadastraal vanaf 1824-1832. Hierbij ook de huizen die al jaren geleden verdwenen zijn. Per pand beschrijven we de opeenvolgende bewoners in het boek, voor zover die bekend zijn. Van de ene familie wat meer dan van de andere, wat minder uit de 19e eeuw en wat meer uit de 20e. Het was niet mogelijk om alle gegevens in het boek te verwerken. Veel oude informatie komt van het Bredase stadsarchief, onmisbaar voor geschiedschrijving. In deel III komen we in het uitgestrekte landschap verschillende bebouwing tegen, zowel buitenplaatsen, hotels, villa’s en herenhuizen, als wel boerderijen en arbeiderswoningen. Allemaal komen ze aan de beurt, velen met foto’s herkenbaar gemaakt. De afbeeldingen van de huizen en zijn bewoners komen voor het grootste deel van families die daar vroeger woonden en zij die de tegenwoordige woningen bevolken. Zonder hun medewerking was het niet mogelijk dit boek te maken. In dit deel behandelen we de volgende hoofdstukken: 1: (Oude) Liesboslaan (tussen Drielindendreef en Moerdijkse Postbaan) Blz. 3-88 2: Dwarskootsestraat Blz. 89-107 3: Liesstraat Blz. 108-192 4: Moerdijkse Postbaan (Bredase zijde tot Sprundelsebaan) Blz. 193-227 5: Parochie Liesbos Blz. 228-249 6: Het oude Liesbosch Blz. 250-267 Veel informatie uit vooral de 20e eeuw komt van mensen die met deze streek bekend zijn, ook de namen van personen op de vele groepsfoto’s in dit deel. Vooral van die afbeeldingen was het soms moeilijk om de namen van personen terug uit het geheugen te halen. Verschillende ontbreken dan ook, terwijl er bij sommige twijfels waren. Naar mijn mening horen herkenbare personen op foto’s met naam benoemd te worden, dat er dan vergissingen ontstaan is niet uit te sluiten. Ik hoop met dit boek de herinneringen uit uw vroegere jaren terug te halen en de jeugdigen onder U wat bij te brengen van wie, waar en wanneer mensen in deze streek woonden en werkten, met de manier waarop. Ik wens U veel plezier met het lezen. Als de reacties op dit deel net zo zijn als op de vorige twee, weet ik dat mijn ‘werk’ niet voor niets is geweest. Kees van Endschot Oktober 2015 In eigen beheer Kees van Endschot;

7.

Boeknummer: 00341   Tentoonstelling Princenhage vroeger en Nu Historie -- Princenhage, algemeen           (1976)    [werkgroep Haagse Beemden: Karel Leenderd, Herman Dirven, Piet Dekkers, George Dirven en Jan Lodewijk.] Tentoonstelling Princenhage vroeger en Nu op 14, 15 en 16 mei 1976 tgv Torenhaanfeesten Beschrijving van geëxposeerde documenten, foto's en memorabilia uit de geschiedenis van Princenhage en een korte geschiedenis van Princenhage INHOUD Lijst van inzenders Voorwoord I.         Archiefstukken 101 t/m 112 II.        Kaarten 210 t/m 220 III.      Gebeurtenissen 301 t/m 333 IV.       Dorpsgezichten A. algemeen B. straten in de kom C. gehuchten en buitenplaatsen 401 t/m 499 V.         Burgerlijke gemeente 501 t/m 531 VI.        Kerken 601 t/m 674 A. De St. Martinuskerk te Princenhage B. De O. L. V. Hemelvaartkerk te Prinsenbeek C. De Johanniskerk te Princenhage VII.      Gilden, schutterijen en verenigingen 701 t/m 714 VIII.     Economisch leven en diversen 801 t/m 806 IX.        Literatuur 901 t/m 921 X.         Korte schets van de geschiedenis van Princenhage VOORWOORD. Ter gelegenheid van de Torenhaanfeesten had het organiserend comité o. a. ook de idee, om naast het terugplaatsen van de haan en kruis op de toren van de Martinuskerk ook een braderie, een ambachtendorp, festiviteiten en tentoonstellingen te doen plaatsvinden in de oude kern van het dorp Princenhage in Breda. Voor de historische tentoonstelling richtten zij hun verzoek tot de Werkgroep Haagse Beemden, die er niet lang behoefde over na te denken om ja te antwoorden. Op de eerste plaats werd door de Werkgroep Haagse Beemden de tentoonstelling 'Het Verleden van Princenhage', welke gehouden werd in 1966 - dus precies tien jaren gele- den - nog eens goed bekeken. Het bleek dat veel daaruit bruikbaar zou zijn, maar toch ook dat verschillende leemten sinds die tijd gelukkig opgevuld konden worden. De medewerking werd gevraagd aan de heer Kimmel, conservator van het Stedelijk en Bisschoppelijk Museum te Breda, en de heren Brekelmans en Lohmann, respectievelijk archivarissen in Breda en Prinsenbeek. Daarna werd een indeling gemaakt van en voor de tentoonstelling en moest naar een passende ruimte worden gezocht. We kwamen daarbij op de idee om de hervormde kerk, 'De Johanneskerk' aan de Dreef 5 te Princenhage als tentoonstellingsruimte in te richten. We vroegen daartoe toestemming aan de kerkeraad en bij monde van de voorzitter de heer E.Rutjens werd ons deze gaarne gegeven. Daarna moest er hard in de weinige tijd, die ieder van ons heeft, gewerkt worden, om een en ander in orde te krijgen. Wij willen ons bij voorbaat dan ook gaarne verontschul- digen, indien de bezoeker feilen mocht ontdekken in de beschrijving of kritiek wil uitoefenen op de onvolledigheid der verzameling. Toch willen wij niet nalaten om de vele mensen, die dikwijls zeer spontaan hulp boden, te bedanken. Wij hopen dat ook deze tentoonstelling 'PRINCENHAGE VROEGER EN NU' in 1976 voor U een interessante kennismaking of vernieuwde kennismaking zal zijn met het verleden van Princenhage. Werkgroep Haagse Beemden Karel Leenders Herman Dirven Piet Dekkers George Dirven Jan Lodewijk Werkgroep Haagse Beemden;

8.

Boeknummer: 00421   Princenhage in oude ansichten Historie -- Princenhage, algemeen           (1999)    [H. Dirven, P. Dekkers] Princenhage in oude ansichten INLEIDING Nu, in de jaren zeventig, wordt het vroegere dorp, of beter gezegd de vroegere dorpskom van Princenhage, weer behoorlijk uitgebreid. Vooral ten noorden en ten zuiden van de oude dorpskom verschijnen hele nieuwe straten, ja zelfs een heel nieuwe wijk. Daardoor zal hopelijk de functie van het eeuwenoude dorp als lokaal verzorgingscentrum weer wat worden opgevijzeld. Want als er één dorp de laatste dertig jaar heeft bewezen, hoe funest een annexatie voor een plaatselijke gemeenschap kan zijn, dan is dat Princenhage wel. Vele honderden jaren was Princenhage-dorp, of kortweg „’t Aogje”, een kerkelijk, bestuurlijk en economisch-sociaal centrum voor de eertijds grote gemeente Princenhage. Het dorp is ontstaan in de veertiende en vijftiende eeuw rond de St.-Martinuskerk, die was gebouwd op een lichte verhoging aan de weg van Breda naar Bergen op Zoom. In 1650 zijn daar de Dreef en de Mastbosstraat, als verbindingsweg tussen het Liesbos en het Mastbos, bijgekomen. Ongeveer weer een eeuw later werd het voetpaadje naar het noorden (de oude Heilaarstraat) ook een straat. In het midden van de vorige eeuw werden ook de spoorwegen aangelegd, waardoor in de gemeente Princenhage in korte tijd zelfs drie stations kwamen. Aan het einde van diezelfde eeuw werden er ook tramlijnen vanuit Breda via Princenhage naar Zundert-Antwerpen en naar ’t Liesbos-Etten aangelegd. In die tijd kreeg Princenhage nationale bekendheid als toeristen- plaats, vooral dank zij haar prachtige bossen. Heel wat grote hotels, en ook vele mooie villa’s, dateren van die jaren. Vooral die langs de huidige Haagweg en Liesboslaan. Princenhage begon ook snel te groeien met haar bevolkings aantal. Was tot 1800 de bevolking vrij constant, rond de 3.000 zielen (in 1796 welgeteld 3.285), in 1840 bereikte Princenhage de 5.000 en in 1906 de 10.000 inwoners. De volgende jaren ging de groei vooral sterk door rond het Duitenhuis, waar vele arbeiderswoningen werden bijgebouwd. In 1927 werd dit gedeelte door Breda geannexeerd, waardoor het inwoneraantal terugviel tot net iets boven de 11.000. In 1941 had Princenhage weer zo’n 13.000 inwoners, maar toen werd het gehele zuidelijke gedeelte bij Breda gevoegd. Het noordelijk gedeelte, boven de spoorlijn Breda-Roosendaal, werd de nieuwe zelfstandige gemeente Beek met nog geen 4.000 zielen. In de periode die in dit fotoboekje wordt behandeld, is het van belang te weten dat Princcnhage werd bestuurd door de volgende burgemeesters: A. Wermenbol (1865-1880), A. Schrauwen (1882-1903), F. Dommer van Poldersveld (1904-1917), J. Vermeulen (1917-1935) en G. Sutorius (1935-1941). De eerste burgemeester van het zelfstandige Beek werd J. Sterkens. Hij was tevens ook de laatste secretaris van het zelfstandige Princcnhage. De pastoors van de St.-Martinusparochie waren in die periode: G. van Spaandonk (1870-1874), P. van Oers (1874-1904), F. Flooren (1904-1922) en A. Bouman (1922-1961). De bouwpastoors van de twee nieuwe parochiekerken waren: A. Hoevenaars (Liesbos) en Ant. Adr. Ansems. Wij hebben in dit boekje getracht een beeld op te roepen van de jaren 1890 tot 1940. Op de eerste plaats hebben we daarom in een vijftigtal foto’s de diverse straten, gebouwen en dergelijke als in een rondwandeling aan u voorgelegd. Daaropvolgend laten wc u in een vijfentwintigtal foto’s nog even een kijkje nemen in het rijke verenigingsleven, het kerkelijk leven, bij diverse gebeurtenissen, groepen, enzovoort. Onze wens is natuurlijk dat we daarbij zo volledig mogelijk zijn geweest, hoewel wij ook wel goed beseffen dat helemaal volledig zijn een onmogelijkheid is. Toch hopen wij dat u dit boekje nog dikwijls met genoegen zult doornemen en dat het ook voor u een herinnering levendig zal houden aan de tijd dat Princenhage nog echt „’t Aogje van het Zuiden” was. De werkgroep „Haagse Beemden” dankt allen die hebben meegeholpen bij het samenstellen van het boekje „Princenhage in oude ansichten”. In dc eerste plaats willen wij hier noemen dr. F. Brekelmans, archivaris van de gemeente Breda. Tevens maken wij hier ook van de gelegenheid gebruik om te wijzen op een soortgelijk boekje als dit, maar dan onder de titel „Breda in oude ansichten”. Het is geschreven door de heer Brekelmans en uitgegeven in 1967, terwijl in 1973 een tweede druk verscheen. De nummers 98 tot en met 112 van dit deel betreffen ook Princenhaagse ansichten, zoals de Haagsepoort. de Markt, de boterfabriek, „Boschhek”, Liesbosstraat, Lucia, korenmolen „De Hoop”, „Lindenhof’, „Lindenburg”, hotel „Liesbosch”, „Huis ten Bosch” en de boswachterswoning in het Liesbos. Verder gaat ook onze bijzondere dank uit naar drs. C. Lohmann, archivaris van de gemeente* Prinsenbeek, de heer F. Kimmel. directeur van het stedelijk en bisschoppelijk museum, de heren M. Lips, J. van de Broek, A. van Nunen, G. van Stokkom en J. Dekkers en de dames Van Schaik-Rijnen, Bijl-Nooyens, Nooyens-van Stokkom, Nooren-Schrauwen, Dekkers-Frijters en Van Rosmeulen-Dirven. Allen hier genoemd, en ook degenen die ons nog verder informatiemateriaal hebben verschaft, zeggen wij hierbij nogmaals onze hartelijke en welgemeende dank. Wij willen nog even wijzen op ons tijdschrift „Hage” dat nu, in 1975. haar eerste lustrum viert, met andere woorden dat aan het einde van dit jaar haar vijftiende uitgave ziet ver- schijnen. Het nummer 14 (verschijnt september) zal helemaal handelen over de huidige toestand van alle monumenten die zich nu nog in de vroegere gemeente Princenhage bevinden. In totaal ruim zeventig gebouwen. Werkgroep „Haagse Beemden” INHOUDSOPGAVE 1. Luchtfoto Princenhage-dorpskern in 1926 2. De Markt van Princenhage 3. De Markt van Princenhage 4. De Markt met de gedenknaald (monument) 5. De Markt aan de westzijde 6. Raadhuis en toren (hoge spits) 7. St.-Martinuskerk met afgewaaide toren 8. St.-Martinuskerk te Princenhage 9. Interieur van de St.-Martinuskerk 10. Dreef met de protestantse kerk 11. Dreef met het postkantoor 12. Dreef met de lindebomen 13. Dorpsstraat (Voorstraat), nu Haagweg 14. Voorstraat, nu Haagweg 15. Voorstraat vanaf de Markt gezien 16. De villa „Princenoord” aan de Haagweg 17. De villa „Hage” aan de Haagweg 18. De villa „Wilhelmina” aan de Haagweg 19. De Haagsepoort aan de buitenzijde van Breda 20. Markt en Heilaarstraat 21. De Kerkstraat of Heilaarstraat 22. Station Princenhage-Beek op Heilaar 23. Huize „Heilaar” 24. De Grootestraat, nu Liesbosstraat 25. De Grootestraat, nu Liesbosstraat 26. Het Mauritspleintje, nu Liesbosstraat 27. Liesbosstraat met brouwerij „De Koe” 28. Korenmolen „De Hoop” aan de Liesboslaan 29. Luciagesticht aan de Liesboslaan 30. Hotel „Bellcvue” („De Kroon”) aan de Liesboslaan 31. Villa „Palmyral” aan de Liesboslaan 32. Ingang Liesbos aan de Liesboslaan 33. Café „De Drie Linden” aan de Liesboslaan 34. Hotel „Burck” bij het Liesbos 35. Hotel „Huis ten Bosch” bij het Liesbos 36. Pastoor Van Arskerk bij het Liesbos 37. Kindervakantiekolonies bij het Liesbos 38. De Leursebaan met theekoepel 39. Het jachthuis in het Liesbos 40. Huize „Zoutland” bij het Liesbos 41. Effen met rooms-katholieke kerk en pastorie 42. De standaard korenmolen van Effen 43. Hoeve „In ’t Hout” 44. Hotel „Boschhek” bij het Mastbos 45. Laantje in het Mastbos (Princenhage) 46. Historische pomp op de Markt 47. De tram in Princenhage 48. De paardetram in Princenhage 49. Eerste echte vuilniswagen in Princenhage 50. Duitenhuis bij Breda 51. Fruitmarkt „Duitenhuis”, 1900 52. Tuinbouw of hovenierderij 53. Boerenstandsorganisatie Princenhage 54. Coöperatieve stoomzuivelfabriek „Martinus” 55. Installatie burgemeester Dommer van Poldersveld 56. Afscheid burgemeester Vermeulen 57. Installatie burgemeester Sutorius 58. Huldiging gemeentebode H. Simons 59. Harmonie „Cecilia” 60. Mannenkoor „Princenhage” 61. Toneelvereniging van het „Kruisverbond” 62. Voetbalvereniging „Groen-Wit” 63. Handboogschutterij „Geen Moed Verloren” 64. De schaatskoning: Koen de Koning 65. Princenhage: kegelclub „Kracht en Vooruitgang” 66. Burgersocicteit „ Het ’s Maandags Gezelschap” 67. Onthulling monument 68. De openbare lagere school 69. De katholieke meisjesschool 70. Zelatricemiddag paters, Liesbos 71. Sacramentsprocessie 72. De katholieke jonge meisjesvereniging 73. Dameskerkkoor St.-Martinuskerk 74. Ereboog gouden bruiloft 75. Tramongeval bij het Liesbos 76. Auto-ongeval op de Rijsbergseweg 77. Carosseriefabriek „De Ley” Europese Bibliotheek Zaltbommel;

9.

Boeknummer: 00443   Rondje Liesbos deel IV Historie -- Princenhage, algemeen           (2017)    [Kees van Endschot] Rondje Liesbos deel 4 zie ook 00032 en 00046 (Rondje Liesbos deel 1 en deel 2) Voorwoord Alweer een deel Rondje Liesbos, ditmaal het vierde en laatste. In nagenoeg dezelfde vorm en indeling als de vorige drie. Met gegevens uit de bevolkingsregisters vanaf 1825 en de kadastrale die vanaf 1832 beschikbaar waren. Dit deel IV behandelt de westkant van het Liesbos, die geheel onder de gemeente Etten- Leur valt. We nemen de straten met de huizen en zijn bewoners uitgebreid onder de loep, zonder volledig te zijn. De ruimte in dit boek ontbreekt hiervoor. Zoals in de vorige delen worden alleen de straten vermeld die aan het Liesbos grenzen en die er op uit komen. Sommige niet helemaal, we gaan niet te ver van het Liesbos vandaan. Voorafgaand aan de eigenlijke beschrijvingen van de huizen en bewoners wordt de geschiede- nis van iedere straat kort samengevat. Dit zijn de westelijke kant van de Moerdijkse Postbaan, de Steenmansweg, Bredaseweg, Teerlingstraat en Attelakenseweg-Liesbosweg. Ieder pand dat vóór 1965 aan die straten gebouwd is -een enkele uitgezonderd- komt aan de beurt, ook die al jaren geleden verdwenen zijn. Met opeenvolgende eigenaren en bewoners. Oude foto’s en andere afbeeldingen geven een goed tijdsbeeld van het wonen en werken van mensen in deze omgeving. Velen zijn er dan ook in dit deel opgenomen, van sommige families wat meer en van andere minder, naar gelang er voorbande was. Kaarten en tekenin- gen komen veelal uit de verschillende archieven. De Moerdijkse Postbaan met langs het Liesbos de grotere huizen, de Steenmansweg heeft één bijzondere. De Bredaseweg, nu totaal onherkenbaar met ongeveer zestig jaar geleden toen er meer bedrijvigheid was met fabrieken, winkels en cafe’s. De Teerlingstraat met maar één oude boerderij en de Attelakenseweg die in het verleden bijna alleen maar uit boerderijen bestond. Een ratjetoe, maar mooi om te beschrijven. De straten zijn op volgorde in hoofdstukken verdeeld, hieronder zijn die te vinden: 1: Moerdijkse Postbaan tussen Liesbosweg en Hilsebaan Blz. 3-75 2: Steenmansweg Blz. 76-85 3: Bredaseweg tussen Moerdijkse Postbaan en Vaartkant Blz. 86-182 4: Teerlingstraat Blz. 183-190 5: Attelakenseweg-Liesbosweg Blz. 191-264 Ik hoop voor de ouderen onder U dat met dit deel uw herinneringen uit uw jonge jaren in volle omvang terugkeren. Voor de jongeren is het wellicht een openbaring hoe er vroeger gewoond en gewerkt werd. Ik wens U allen veel plezier met het lezen. Kees van Endschot Maart 2017  Eigen uitgave;

10.

Boeknummer: 00479   Princenhage Vroeger en Nu Historie -- Princenhage, algemeen           (1976)    [Werkgroep Haagse Beemden] Catalogus tentoonstelling Princenhage Vroeger en Nu op 14-15-16 mei 1976 (t.g.v. de torenhaanfeesten) in de Johanneskerk, Dreef 5 Breda-Princenhage INHOUD Lijst van inzenders Voorwoord I. Archiefstukken 101 t/m 112 II. Kaarten 210 t/m 220 III. Gebeurtenissen 301 t/m 333 VI. Dorpsgezichten 401 t/m 499           A. algemeen           B. straten in de kom           C. gehuchten en buitenplaatsen 501 t/m 531 V. Burgerlijke gemeente VI. Kerken 601 t/m 674           A. De St. Martinuskerk te Princenhage           B. De O. L. V. Hemelvaartkerk te Prinsenbeek           C. De Johanniskerk te Princenhage VII Gilden, schutterijen en verenigingen 701 t/m 714 VIII Economisch leven en diversen 801 t/m 806 IX. Literatuur 901 t/m 921 X. Korte schets van de geschiedenis van Princenhage VOORWOORD. Ter gelegenheid van de Torenhaanfeesten had het organiserend comité o. a. ook de idee, om naast het terugplaatsen van de haan en kruis op de toren van de Martinuskerk ook een braderie, een ambachtendorp, festiviteiten en tentoonstellingen te doen plaatsvinden in de oude kern van het dorp Princenhage in Breda. Voor de historische tentoonstelling richtten zij hun verzoek tot de Werkgroep Haagse Beemden, die er niet lang behoefde over na te denken om ja te antwoorden. Op de eerste plaats werd door de Werkgroep Haagse Beemden de tentoonstelling 'Het Verleden van Princenhage', welke gehouden werd in 1966 - dus precies tien jaren gele- den - nog eens goed bekeken. Het bleek dat veel daaruit bruikbaar zou zijn, maar toch ook dat verschillende leemten sinds die tijd gelukkig opgevuld konden worden. De medewerking werd gevraagd aan de heer Kimmel, conservator van het Stedelijk en Bisschoppelijk Museum te Breda, en de heren Brekelmans en Lohmann, respectievelijk archivarissen in Breda en Prinsenbeek. Daarna werd een indeling gemaakt van en voor de tentoonstelling en moest naar een passende ruimte worden gezocht. We kwamen daarbij op de idee om de hervormde kerk, 'De Johanneskerk' aan de Dreef 5 te Princenhage als tentoonstellingsruimte in te richten. We vroegen daartoe toestemming aan de kerkeraad en bij monde van de voorzitter de heer E.Rutjens werd ons deze gaarne gegeven. Daarna moest er hard in de weinige tijd, die ieder van ons heeft, gewerkt worden, om een en ander in orde te krijgen. Wij willen ons bij voorbaat dan ook gaarne verontschul- digen, indien de bezoeker feilen mocht ontdekken in de beschrijving of kritiek wil uitoefenen op de onvolledigheid der verzameling. Toch willen wij niet nalaten om de vele mensen, die dikwijls zeer spontaan hulp boden, te bedanken. Wij hopen dat ook deze tentoonstelling 'PRINCENHAGE VROEGER EN NU' in 1976 voor U een interessante kennismaking of vernieuwde kennismaking zal zijn met het verleden van Princenhage. Werkgroep Haagse Beemden Karel Leenders, Herman Dirven, Piet Dekkers, George Dirven, Jan Lodewijk Organisatie Torenhaanfeesten;

Uitgebreid zoeken