HEEMKUNDEKRING OP DE BEEK PRINSENBEEK Beeldbank Bibliotheek

 

Aantal gevonden publicaties : 69   (uit: 485) Getoond wordt publicatie : 1 t/m 30

Uitgebreid zoeken

1.

Boeknummer: 00140   Kasteel Boschdal. Bolwerk van Beeks verzet Oorlog -- Tweede Wereldoorlog, Prinsenbeek           (2013)    [Rinie Maas] Kasteel Boschdal. Bolwerk van Beeks verzet Dit boek is via deze link verkrijgbaar in de winkel van Heemkundekring Op de Beek. VOORWOORD AD VAN MELIS VOORZITTER HEEMKUNDEKRING OP DE BEEK Bij de research ten behoeve van zijn vorige boek over het drama op de Vloeiweide stuitte schrijver Rinie Maas regelmatig op de relatie met de ondergrondse in Beek. Dat was voor hem aanleiding om alle verhalen die hierover de ronde deden te bundelen en te analyseren en, waar nodig en mogelijk, met elkaar te verbinden. Het leverde zeer verrassende onthullingen en conclusies op en resulteert in dit boek met nader onderzochte maar vooral ook onbekende verhalen waarbij alle geheimen ontsluierd worden. Niet kon worden vermoed dat Boschdal als bolwerk van het Beekse verzet zelfs ook landelijk in zijn soort een unicum is geweest. Het landgoed Boschdal heeft in de loop der tijd verschillende functies gehad. Na een aantal jaren hockeyaccommodatie te zijn geweest is het nu een prachtige golfbaan, waar het goed toeven is. Eens was het echter een fraai landgoed met een sierlijk landhuis oftewel in de volksmond: een kasteel. Over dit in 1946 gesloopte kasteel is in het verleden al menigmaal geschreven. Dat is ook niet zo verwonderlijk want dit landgoed heeft een opmerkelijke historie zoals u in dit boek zult merken. Naast de min of meer bekende lotgevallen van de daar in de tweede helft van de 19e eeuw wonende familie van Alvay Rengers-van Bijlandt, waren er echter ook al jarenlang geruchten over de gebeurtenissen die zich daar en in ons dorp in de Tweede Wereldoorlog, kort voor de bevrijding van Beek op 30 oktober 1944, afspeelden. Maar men wist er vaak het fijne niet van. Daar komt nu met dit boek een einde aan. Tevens getuigen de verhalen van de bekende gemeenschapszin van Prinsenbeek. Die is dus niet alleen van deze tijd, maar blijkbaar altijd al aanwezig geweest. En zeker in moeilijke tijden komt deze mooie Beekse eigenschap zeer van pas. Oorlog en verzet vragen immers veel van mensen, zeker waar het op elkaar vertrouwen en kunnen steunen aankomt. Dit boek verhaalt over bijzondere gebeurtenissen die van alledaagse mensen bijzondere mensen maakten en hen tot daden brachten die ieders respect verdienen. De heemkundekring is erg verheugd over het initiatief van Rinie Maas om het oorlogsverleden van het landgoed Boschdal en het dorp Beek in een boek vast te leggen. Hij is als geen ander daartoe in staat vanwege zijn vermogen om mensen te enthousiasmeren en te motiveren om hieraan mede te werken. Samen met zijn vlotte, toegankelijke en intrigerende schrijfstijl heeft dit geleid tot een zeer lezenswaardig en uniek boek. Hiermee is wederom een waardevolle nieuwe stap gezet op de eindeloze weg van de geschiedschrijving van ons dorp en het invullen van de open plekken daarin. De dank van het bestuur van de heemkundekring Op de Beek en zeker ook van alle lezers gaat uit naar de schrijver en al degenen die hem hun medewerking gegeven hebben. Speciaal willen wij iedereen bedanken die voor dit boek hun - vaak persoonlijke - verhalen en ervaringen met ons wilden delen. Prinsenbeek, 26 september 2013 Ad van Melis Voorzitter Heemkundekring Op de Beek OORLOGSGEHEIM VAN BEZET DORP VAN DE SCHRIJVER Dit boek 'Oorlogsgeheim van bezet dorp', vervolg op 'Brabants oorlogsdrama Vloeiweide', schrijf ik niet voor de mooiigheid; noch voor de wetenschap al moet die cultureel wel haar eigen plaats worden toegekend, noch voor welk andere (elitair) literair doel ook. In het boek schrijf ik Boschdal, het kasteel dat in het laatste oorlogsjaar 1944 een hoofdrol vervult als een knooppunt van verzet, consequent met "sch" omdat het in de tijd van haar bestaan zo gespeld wordt. Het roept sfeer op, zo'n woord. Verder heb ik niets te verantwoorden. Ik schrijf dit boek 'Oorlogsgeheim van bezet dorp' namelijk door verwondering en verbazing en door naarstig gezochte en opgedane kennis. Ik ken de oorlogstijd op Beek allereerst uit mijn jeugdjaren en vooral door verhalen van mijn hooggeachte en lieve ouders Willem Maas en Rika van der Westen als ook van mijn opa en oma's, mijn vele ooms en tantes en bekenden uit mijn jongelingentijd en door overlevering. Honderden keren heb ik ze geboeid gehoord. Ik heb er in dit boek niettemin een uiterst selectief en spaarzaam gebruik van gemaakt. Ik heb vooral de Bekenaren zélf, aan de hand van vele in terviews, met de onontbeerlijke steun van Janus Jochems, Wim Spapens en Frans Dikmans, laten vertellen, zoals het een chroniqueur betaamt. Als ik zelf aan Beek denk dan herinner ik me als kind de zon en de maan, de hemellampen die nergens mooier konden zijn dan daar, de molen aan het Moleneind, het geheimzinnige Liesbos, de eindeloos groene weilanden langs de Bredestraat, het zindelijke dorpje met zijn prachtige Markt; zijn immer geschrobde stoepen, de overal koerende duiven, de pastoor en zijn kapelaans met hun zwarte soutanes uit het interbellum gestapt, de bel van de koster en knielende mensen omdat ons Heer voorbijging voor bediening en berechting. De gedachte aan al die gemoedelijke mensen en hun stervenden, die in hun laatste uren intense bijstand krijgen van de buurt, ontroert me nog altijd en Beek is in de dienst aan een ander Beek gebleven. Ik hoor de welluidende namen bij ooms en tantes over Kèsje Gommeren, Tinus Taks en Jan de Kopere. Over de oorlog hebben mijn vader en moeder spannende maar ook liefelijke dingen verteld. Waarvan zuinig gebruik gemaakt is door mij. Ik zag in de jaren na de oorlog op het vredige Beek overal onschuld en zo was het ook in de jaren daarvoor. Ik vraag me in gemoede af, na anderhalf jaar onderzoek en schrijven en herschrijven, nu alles is voltooid, of de Duitsers het september 1944 ook niet zo gezien hebben? Het is - zeg ik meteen - niet waar; het is totaal niet waar; het is ook helemaal niet het verhaal dat ik u vertel maar het is bijna voorstelbaar dat het Duitse leger, dat niet de moed had om tijdig tegen Boschdal, bolwerk van Beeks verzet, op te treden, door dit vredelievende en bij uitstek Brabantse dorpje bedwelmd en betoverd is geraakt. Het is een hypothese met héél véél dichterlijke vrijheid. Als een welgemeende ode aan mijn geboortedorp après la lettre. De echte feiten over de oorlog op Beek zijn anders; soms ijzingwekkend en bikkelhard en die vertel ik aan u. Ik schrijf dit boek voor mijn geboortedorp Beek en de regio om ons te verplaatsen in de tijd van toen. Van de mensen vertel ik hun geschiedenissen, ook de dramatische, om ons te verbinden met elkaar. Misschien wat troost te schenken of zo mogelijk wat vreugde. In dat geval een zonnestraaltje te zijn. Ik hou me aan de archieven, de getuigenissen, de literatuur terzake en aan de feiten. Ik maak gebruik van de onvervreemdbare plicht van de schrijver van verbeelding en inlevingsvermogen om het zicht op de oorlog 1940-1944 op Beek en in West-Brabant zo helder en scherp mogelijk naar voren te brengen. Ik herinner aan de mensen om hun blijvend een naam te geven en omdat 'herinneren', volgens de beroemde Russische schrijvers, "het door God gegeven broertje is van de liefde". Prinsenbeek, 26 september 2013, Rinie Maas Uitgeverij Vorsselmans Zundert;

2.

Boeknummer: 00311   Boekendonck, een verhaal apart Cultuur -- Bibliotheek Boekendonck           (2020)    [Marjan van der Laken] Boekendonck, een verhaal apart Jubileumboekje van vrijwilligersbibliotheek Boekendonck te Prinsenbeek Inhoud Inleiding 5 Van idee naar werkelijkheid 8 Boekendonck 2015-2020 14 Blik op de toekomst 42 Voorgeschiedenis 46 Lijst Vrijwilligers Boekendonck 56 Colofon 58 Inleiding 6 Het is nu vijf jaar geleden dat vrijwilligersbibliotheek Boekendonck is opgericht. Aanleiding voor een jubileumboekje vonden Lucie Rijsdijk en Laura van Opstal tijdens de kerstborrel van Thebe eind 2019. Het accent van dit boekje ligt op de eerste vijf jaar van Boekendonck. Maar ook de voorgeschiedenis van de bibliotheekvoorziening in Prinsenbeek komt aan bod, omdat Boekendonck hiervan een uitvloeisel is. Bij de opening van Boekendonck op 17 oktober 2015 gaf Bekenaar Kees Nagelkerke al een inkijkje in de bibliotheekgeschiedenis van Prinsenbeek. Dat verhaal is in een apart hoofdstuk verwerkt. Boekendonck is inmiddels van een kleine naar een grotere ruimte gegaan met fraaie inrichting. Een stap verder naar een dorpsbibliotheek voor iedereen en tegelijk een ontmoetingspunt: de droom van de initiatiefnemers. Mogelijk gemaakt door de medewerking van bestuur en medewerkers van Woonzorgcomplex Thebe/Hagedonk. Op basis van een sterke groep vrijwilligers en een groeiende belangstelling vanuit de bewoners van Prinsenbeek en Hagedonk. Vereniging Boekendonck;

3.

Boeknummer: 00312   Wat onze voorouders wisten Natuur -- Kruiden           (2021)    [Ien Doorn] Wat onze voorouders wisten. Dl 2. Kruiden rondom Terheijden Wagenberg en Langeweg Voorwoord ‘Wat onze voorouders wisten' Wat wij jammer genoeg al lang vergeten zijn, is wat de natuur ons allemaal te bieden heeft op het gebied van voedsel en geneeskrachtige kruiden. Het hele jaar door geeft de natuur ons wilde planten die boordevol gezonde voedingsstoffen zitten, eetbaar en smakelijk zijn. Onze voorouders gebruikten geneeskrachtige kruiden om o.a. maagklachten te bestrijden, bloedingen te stoppen, botbreuken te behandelen en zelfs voor geestelijke vlieguren. In dit boekje wordt verteld welke planten je kunt eten, welke je zeker niet moet eten en hoe ze vroeger in de volksgeneeskunde werden gebruikt. Er geldt een aantal (ongeschreven) regels voor het wild plukken: •    Weet je het niet, dan eet je het niet. Dit omdat er ook giftige planten bestaan. •    Is een plant zeldzaam maar wel eetbaar dan laat je die staan. •    Is een plant beschermd of staat hij op de rode lijst, dan lekker laten staan. •    Wildplukken valt onder stroperij. Kleine hoeveelheden plukken wordt oogluikend toegestaan. Pluk je grote hoeveelheden, dan is dit strafbaar. Goede vriendin Gwen van der Meer wil ik bedanken voor het redigeren van dit boekje. Van oud collega Henk Schell kreeg ik toestemming om zijn foto’s van het penningkruid, rodekoolzwam, korenbloem en paardenbloem te gebruiken. Hiervoor mijn dank. Fons de Weert wil ik bedanken voor de vormgeving. Veel leesplezier gewenst Ien Doorn Heemkundekring De Vlasselt;

4.

Boeknummer: 00313   Erfgoed in Noord-Brabant. Vestingsteden langs de linie Monumenten -- 08.027           (2021)    [Maikel Roelofs] Erfgoed in Noord-Brabant. Vestingsteden langs de linie. Overzicht van de vestingsteden in Noord-Brabant. Inhoud Vestingsteden langs de linie 5 Vestingsteden in Noord-Brabant 13 Bergen op Zoom 14 Steenbergen 18 Willemstad 22 Klundert 27 Breda 30 Geertrui 33denberg Woudrichem 36 Heusden 40 ’s-Hertogenbosch 44 Megen 48 Ravenstein 51 Grave 57 Om verder te lezen 62 Adressen 62 Illustratieverantwoording 63 Over de auteur 64 Colofon 64 Vestingsteden langs de linie Door de geschiedenis van Nederland heen is er meermaals een dreiging geweest vanuit het zuiden. Zowel de Belgen, de Fransen als de Spanjaarden hebben al dan niet meer dan eens oorlog gevoerd met de Nederlanden. Het is dus niet vreemd dat er in Noord-Brabant al eeuwen een verdedigingslinie ligt waarmee de rest van het land tegen invallen uit het zuiden beschermd moest kunnen worden. Stichting Matrijs Utrecht;

5.

Boeknummer: 00314   De geschiedenis van kasteel 'Hof van den Houte' en zijn bewoners Monumenten -- 08.034           (2021)    [Drs M.J. Bicknese] Geschiedenis van het Ettense kasteel Hof van den Houte en zijn bewoners. 500 jaar geschiedenis met veel illustraties INHOUDSOPGAVE 0.1 Voorwoord 7 0.2 Voorwoord auteur 9 0.3 Ten geleide (Leeswijzer 1) 11 0.4 Het Leenstelsel (Leeswijzer 2) 13 Deel 1. Het hof van den Houte in de Middeleeuwen 1.1 Hoe kwam Etten aan zijn kasteel, aan Hof van den Houte? 15 1.2 De heren van Ten Houte en Etten 19 1.3 De omvang en inkomsten van het hof te Etten in de 14de eeuw 23 1.4 De vererving van het goed ten Houte door de familie Uten Houte zelf 24 1.5 Oom Arnt sterft. Wie volgt? 29 1.6 Verdere opdeling van de eigendommen; de verdelingsakte van 1448 33 1.7 Flendrik Steenwech komt op het toneel; Etten raakt los van de familie Van den Houte 35 1.8 De bezittingen Van den Houten vallen uiteen; Jan Pot bezit het kasteel 38 1.9 Een eerste indruk van het kasteel, het gebouwhuis zelf in de 15de eeuw 43 Deel 2. Het hof van den Houte in de 16de en 17de eeuw 2.1 Twee generaties Van Aerschot-Schoonhoven 45 2.1.1 Hendrik van Schoonhoven 46 2.1.2 Jan van Schoonhoven 49 2.2 Van der Straten; bijna 80 jaar bezitter van kasteel van den Houte 55 2.3 17de eeuw: Hinckaert en d’ Assignies sterven kinderloos 64 2.4 De strijd breekt los 71 2.4.1 Intro 71 2.4.2 De rol van Savernel en van der Schueren 74 2.4.3 De rol van Gageldonk 76 2.4.4 Verloop van de twist 77 2.4.5 Duidelijkheid 85 2.5 Hoe zag het kasteel van den Houte er uit in de 16de en 17de eeuw? 89 2.5.1 Beschrijvingen 89 2.5.2 Reparaties aan brug en Hof van den Houte 1671-1675 92 2.5.3 Afbeeldingen van het kasteel 96 2.6 De laatste adel in Etten: Van den Tympel en de Rubempré 108 Deel 3. Hof van den Houte, de laatste honderd jaar (1717-1816) 3.1 Intro 111 3.2 Adriaen Cornkoper 113 3.3 Cornelis Cornkoper 115 3.4 Cornkoper vindt een vrouw: Frantjoise Tilly 119 3.5 Intermezzo: De familie Tilly 123 3.6 Cornkoper eigenaar van het Hof van den Houte 125 3.7 Cornkopers jaren als getrouwde schout (1717-1732) 127 3.8 Intermezzo: korte genealogie van der Mee en Snels 131 3.9 Wie is de biologische vader van Govert van der Mee? 133 3.10 Hoe verliep het de schout in zijn laatste vijftien jaar? 137 3.11 De laatste jaren van Cornelis Cornkoper 139 3.12 Elisabeth Snels erft Hof van den Houte en trouwt 142 3.13 Govert van der Mee laatste kasteelheer 148 3.14 De sloop 154 3.15 De nalatenschap van Govert van der Mee 160 3.16 Hoe zag het kasteel er op het laatst uit? 163 Deel 4 Afsluiting 4.1 Wat is er over van het kasteel? 177 4.2 Archeologisch onderzoek 179 4.3 Samenvatting 184 Nawoord 188 Bijlagen 189 Belangrijkste literatuur 215 Afkortingen 216 Voorwoord Op 11 mei 1947 werd de Heemkundige Werkkring Jan uten Houte opgericht. De eerste initiatieven daartoe werden al in het begin van 1941 ondernomen maar door de bezetting werd in september van dat jaar de in het najaar van 1940 opgerichte Bond van Heemkundige Studiekringen verboden. Daardoor konden de Etten-Leurse activiteiten niet openlijk beoefend worden. Jan uten Houte was in 1947 de vijfde heemkundekring in de provincie en de eerste in West-Brabant. In 2022 wordt dus het 75-jarig bestaan van de inmiddels vereniging ‘Heemkundekring Jan uten Houte’ bereikt, een albast jubileum, soms ook kroonjuweel genoemd. Welgemeende felicitaties zijn dus zeker op zijn plaats. Rond een jubileum worden allerlei festiviteiten georganiseerd, maar de sinds maart 2020 heersende coronapandemie maakte het voor de vereniging onmogelijk activiteiten voor te bereiden omdat lang (en nu nog) onduidelijk is of deze rond de jubileumdatum doorgang kunnen vinden. Om in aanloop naar het jubileum de leden van vereniging toch enigszins bij deze heuglijke gebeurtenis te betrekken heeft het bestuur in de loop van 2020 besloten een nieuwe loot aan de boom van de serie Bijdragen tot de geschiedenis van Etten-Leur toe te voegen. Sinds een aantal jaren doet Maarten Bicknese onderzoek naar het kasteel te Etten, ook wel aangeduid met Hof van den Houte of kasteel Uten Houte, en haar eigenaren en bewoners. Het doel was om, zoals hij in 2019 in kwartaalblad Heem-EL schreef, te komen tot een boek met alle bijzondere details. In het verleden zijn over het kasteel, de eigenaren en bewoners al enkele kleinere publicaties verschenen, maar zijn onderzoek had zoveel nieuwe en onbekende informatie opgeleverd dat een nieuwe publicatie over het onderwerp gerechtvaardigd was. In de eerste jaargang van het kwartaalblad lichtte Bicknese door middel van korte stukjes alvast wat tipjes op over het toen nog erg schemerige verhaal over het kasteel. Het resultaat van het onderzoek ligt nu voor u: De geschiedenis van kasteel “Hof van den Houte” en zijn bewoners. Een kloek (naslag)werk van bijna 200 pagina's tekst en vele afbeeldingen en kaders, aangevuld met dertig pagina's bijlagen waarin de belangrijkste documenten zijn weergegeven. Een uitgebreid notenapparaat verantwoordt de inhoud en geeft een duidelijke indruk van de weg door archieven en publicaties die Maarten Bicknese heeft afgelegd om tot dit resultaat te komen. In drie chronologisch geplaatste hoofdstukken en een Afsluiting neemt de auteur de lezer mee op een tocht gedurende meer dan 500 jaar wel en als kantelen en een overkapping van de oor- spronkelijk hoofdingang die de indruk van een ophaalbrug moet wekken. Terecht vraagt Maarten Bicknese zich af of daardoor bij bezoekers de gedachte zal opkomen dat hier ooit een kasteel gestaan heeft. Enkel straatnamen als Hof van den Houte, maar ook Bijvang, Bogaard, Burchtplein, Ridderstraat, Slotlaan en Voorvang moeten de gedachte aan wat hier ooit was levend houden. Een bijzonder stukje Etten(-Leur) wordt in dit boek gepresenteerd. Met het resultaat wil ik zowel de auteur als de heemkundekring van harte feliciteren en u, lezer, wens ik veel plezier bij het lezen of bladeren door dit boek. Wellicht dat u bij een volgend bezoek aan het winkelcentrum nog eens terugdenkt aan het gebouw en de bewoners van het Hof van den Houte. Juni 2021 M.A.M. Voermans oud-medewerker West-Brabants Archief Voorwoord auteur Sinds ik in Etten-Leur woon, en dat is nu al weer 45 jaar, ben ik in de historie, het landschap, de dorpsontwikkeling en de inwoners van mijn woonplaats geïnteresseerd. Als leraar probeerde ik namen van mijn leerlingen mede te onthouden door de familierelaties of hun woonomgeving in te prenten. Na verloop van tijd werden namen als de Hilsebaan, Attelaken, Luijkx, Coremans, Heeren en andere vertrouwd voor mij. Door mijn stamboomhobby ontdekte ik bovendien dat ik ook in Etten voorouders heb. Ik begon me er al gauw thuis te voelen. Maar ook viel het me na een aantal jaren op dat, als ik iets over de oude Etten-Leurse historie las, dat dit steeds dezelfde verhalen waren. Ik miste nieuwe aanvulling. Soms werd dit gepresenteerd als een eigen verhaal, terwijl het dus al keer op keer was verteld. Nou geeft dat op zich niets, ware het niet dat er ook wel eens fouten in stonden, die dan argeloos (begrijpelijk) of klakkeloos (minder begrijpelijk) werden overgenomen. Ik wil al deze publicaties absoluut niet negatief beoordelen, integendeel ze zijn voor mij een enorme stimulans geweest en het fundament voor mijn onderzoek. Op de plaats van het huidige winkelhart van Etten-Leur stond het Hof van den Houte en dit kasteel vormt de rode draad door dit boek. Het zojuist geschetste probleem geldt namelijk zeker ook voor dit kasteel. Het kasteel zal er vanaf de 14de eeuw tot begin 19de eeuw, dus zo'n 500 jaar hebben gestaan. Er is echter maar heel, heel weinig concreets over bekend. Het enige verschenen boekje van de Heemkundekring door Toon Buckens over dit kasteel geeft een aardig goed beeld van de historie van het kasteel, maar er zijn toch wel aanvullingen en nieuwe inzichten bij te geven. Het zojuist genoemde boekje en Het Centrumplan van Etten-Leur waren een voorbeeld en belangrijke leidraad voor mijn onderzoek. Ik richtte me bij het onderzoek behalve op het kasteel zelf ook op familie- en andere relaties tussen de personen en kwam daarbij tot soms verrassende ontdekkingen. Mijn overweging daarbij was dat het vreemd zou zijn als wel de utenHoutes vanaf 1300 tot 1450 uitvoerig besproken zouden worden als stichters van het kasteel, en dat vervolgens vier eeuwen kasteelbezit door andere families in een paar bladzijden zouden worden afgehandeld. Wie waren die opvolgende bezitters en bewoners? En welke rol speelden zij in Etten? Welk belang hadden zij bij het bezit? Gevolg is wel dat ik af en toe flinke uitstappen moest maken, die op zich weinig met het gebouw Hof van den Houte te maken hebben, maar dus wel met zijn bewoners of met de plaats waar het beschrevene zich afspeelde. Zeer uitvoerig weid ik uit over Cornelis Cornkoper, die 40 jaar eigenaar en bewoner was. Wat was hij voor een persoon, in de publicaties vaak afgeschilderd als een autoritair en “grimmig” man. Klopt dat beeld wel? Hij was de eerste niet-adellijke eigenaar, en het verhaal wordt nog merkwaardiger als we zien hoe het kasteel na hem overgaat in de handen van de dienstmeid die als weesmeisje op het kasteel kwam werken. Ik ben me ervan bewust dat deze hoofdstukken feitelijk niet over het kasteel gaan. Maar door deze families in het kasteelonderzoek te betrekken ontstaat er ook een beschrijving van het tijdsbeeld van de Vrijheid Etten, Leur en Sprundel gedurende de 18de eeuw en begin 19de eeuw, de laatste 100 jaar van het kasteelbestaan. Eindelijk ligt dan nu het resultaat van de verwerking van alle verzamelde gegevens voor me, voor u, lezer, en ik hoop dat u er veel plezier van gaat beleven. Maar ook gemak, want zoals gezegd, veel lees je over de historie in kortere of langere artikelen en dit boek probeert een leesbare verzameling en samenvatting over het kasteel te zijn, zodat er naar ik hoop voor veel geïnteresseerden een naslagwerk ligt over het kasteel en zijn bewoners. Met dit boek heb ik dan ook een tweede doel. Ik hoop hiermee nog meer mensen geïnteresseerd te krijgen voor de historie die verder terug gaat dan grootmoeders tijd. En een derde doel is om de onderzoekende lezers zover te krijgen dat zij dit boek gaan aanvullen en corrigeren. Want ongetwijfeld heb ook ik fouten gemaakt met lezen van het soms lastige oude schrift, of met de uitleg van een akte. En eerlijk is eerlijk, ook ik heb wel heel veel, maar niet alle bronnen nagetrokken. Niet alle zegels van uten Houte heb ik gecontroleerd evenmin als élke bron in de gepubliceerde teksten van gerenommeerde onderzoekers zoals Boeren. Ook tikfouten door mij kunnen heel storend zijn vooral bij namen of jaartallen. En er blijven bovendien genoeg vragen over. Lang niet alle mogelijke bronnen zijn nagelezen, zodat er zeker nog het een en ander te ontdekken blijft. Ik heb dan ook regelmatig een stukje discussie uitgeschreven, en vraagtekens gezet. Het scheppen van een beeld van hoe het kasteel eruitzag en waar precies het lag vond ik het moeilijkste van dit onderzoek. Ik verwacht dan ook juist hierop veel reacties, wat hopelijk dit troebele beeld zal verhelderen. Ik zou iedereen willen aanmoedigen om in de oude documenten te duiken en de moei- te te nemen om het oude schrift onder de knie te krijgen, dat is met wat oefening echt wel te doen. Er gaat een wereld voor je open. En dan valt er nog heel veel te ontdekken over onze geschiedenis. Ik houd me zeer aanbevolen voor elke opmerking aanvulling of verbetering en ik hoop dan ook dat er een tweede druk gaat komen. Maar op de eerste plaats hoop ik u met dit boek een naslagwerk en vooral ook leesplezier te geven. Het is ondoenlijk om iedereen te noemen die me geholpen en gestimuleerd heeft om door te gaan. Maar wel wil ik absoluut Cor Aertssens noemen die me heeft uitgedaagd om dit onderzoek en het boek te starten. Hij gaf me al zijn aantekeningen als startpunt en heeft me kritisch leren kijken naar teksten over historie. Mensen uit de heemkundekring, archiefmedewerkers, vrienden en bekenden gaven me feedback of zelfs concrete gegevens die ze welwillend met me deelden. En ook mijn lieve Dieneke heeft menig onderdeel van dit boek kritisch gelezen en met me besproken. Zonder al die hulp was dit boek niet verschenen. Dank jullie wel allemaal. Tenslotte ben ik ook erg blij, trots en dankbaar met het feit dat het bestuur van de Heemkundekring Jan utenHoute mijn boek als jubileumuitgave wil laten verschijnen, zodat het wijd verspreid wordt. Ik wens de vereniging nog vele jaren toe in onze boeiende gemeente. Maarten Bicknese mjbicknese26@gmail.com Heemkundekring Jan uten Houte te Etten Leur;

6.

Boeknummer: 00315   Nog meer verhalen van Johan Bax Cultuur -- 09.020           (2021)    [Johan Bax. Illustraties Jos Krijnen] Nog meer verhalen van Johan Bax Kinderverhalen in een fictief Brabants dorp Voorwoord Na het vorige boek, ‘Verhalen van Johan Bax’, kregen we vooral leuke reacties, van jong en oud. Vandaar dat we besloten er nog een te maken. Ook nu met de opzet dat er 3 generaties plezier aan beleven! De verhalen spelen zich af in het dorp Heijdenberg, ergens in Brabant. Ze gaan over een gezin met 2 kinderen, 2 katten en een hond en bijzondere dorpsfiguren. De illustraties bij de verhalen zijn ook nu van Jos Krijnen. Als er geen tekst in de boekjes zou staan, was het ook al de moeite waard om het uit te geven, zo mooi zijn ze. Ed Oud deed de correctie, de vormgeving is van Fons de Weert. Dit boek is speciaal voor Mees, Piet, Milan, Vieve, Cato, Veerle, Teun, Julia, Lise en Fien, en alle andere kinderen. Veel leesplezier Johan Bax Heemkundekring De Vlasselt Terheijden;

7.

Boeknummer: 00316   De Nederlandse Vlag in heden en verleden Historie -- 06.002           (1990)    [Derkwillem Visser] De Nederlandse Vlag in heden en verleden Kennis en feiten rondom de Nederlandse vlag Dit boek is opgedragen aan hen die hun leven gaven voor het verkrijgen en behouden van onze vrijheid en ons democratisch staatsbestel. Inhoud Woord vooraf 7 Vlaggen in het algemeen 9 Vlagen kleur 12 De Nederlandse vlag 14 Het Nederlandse staatswapen 35 Het Nederlandse volkslied 42 De kroonjuwelen 45 De Koninklijke vlaggen 48 Vlaggen en wapens van de Nederlandse provincies 58 Groningen 58 Friesland 60 Drenthe 63 Overijssel 65 Utrecht 66 Gelderland 67 Noord-Holland 68 Zuid-Holland 70 Zeeland 72 Noord-Brabant 74 Limburg 75 Flevoland 77 Vlaggen en wapens van de Nederlandse Antillen 79 De Nederlandse Antillen 79 Aruba 80 Bonaire 82 Curaçao 83 St. Maarten 85 St.Eustatius 85 Saba 86 Internationale vlaggen in Nederland 87 Vlaggenprotocol 89 Literatuur 95 Woord vooraf Met deze uitgave heb ik niet de intentie de levensloop van onze nationale driekleur te vervolgen door middel van een onderzoek op wetenschappelijke basis. In het verleden hebben reeds diverse gerenomeerde historici boekwerken geschreven over het ontstaan van de Nederlandse vlag, een onderwerp dat zelfs nog in de jaren dertig van de twintig- ste eeuw aanleiding gaf tot een soort vlaggenoorlog, met als inzet de vraag: rood, wit en blauw of... oranje, wit en blauw? Ik heb hier geen andere pretentie dan de lezer te laten zien waarom wij thans een vlag hebben met drie horizontale banen, van boven naar beneden: rood, wit en blauw. Niet alleen de nationale vlag wordt besproken; we gaan in een soort vogelvlucht terug naar het verleden en daarna in een boog naar het heden, daarbij passerende de vlaggen van onze provincies en de andere gebiedsdelen van het Koninkrijk der Nederlanden. De Koninklijke vlaggen worden niet vergeten. Aandacht wordt ook besteed aan het vlaggcnprotocol en aan vlaggen die in ons land gebruikt worden door de in Nederland wonende en werkende minderheden. Ik zou dus willen zeggen: ‘fasten your seatbelts' en veel lees- en kijkgenot! Amsterdam, augustus 1990 Derkwillem Visser Jr. De Bataafsche Leeuw Amsterdam;

8.

Boeknummer: 00317   Momenten uit drie eeuwen kluishistorie Religie -- 07.034           (1973)    [Domien de Jong, archivaris] Momenten uit drie eeuwen kluishistorie Korte geschiedenis van het heremietenklooster De Achelse Kluis en z'n bewoners in Valkenswaard. INHOUD BIBLIOGRAFIE ..............................................XIII INLEIDING .................................................XVII EERSTE DEEL DE HERMITAGE VAN SINT JOZEF IN DE ACHELSE HEIDE, 1685—1798 VOORGESCHIEDENIS (1656—1685)................................. 7 Grenskapel voor de heerlijkheid Waalre-Wedert (1656—1670) .... 7 Grenskapel voor Valkenswaard (1689—...)..................... 12 Grenskapel voor Valkenswaard (1736—...)..................... 14 DE HERMITAGE VAN SINT JOZEF (1685—1798)..................... 16 De stichtingsperiode (1685—1693)............................ 16 Naar de definitieve levensvorm (1693—1732).................. 28 Naar de definitieve huisvesting (1732—1793)................. 40 Naar opheffing en liquidatie (1790—1798).................... 57 De Hermitage van Achel een rustig maar toch een omstreden bezit (1798—1845)... 68 BIJLAGEN I Oversten van de Hermitage (1685—1798).................... 74 II Broeders eremieten van de Hermitage (1685—1798)......... 74 TWEEDE DEEL HET KLOOSTER VAN SINT BENEDICTUSIN DE ACHELSE KLUIS, 1846—1971 VOORGESCHIEDENIS (1838—1846).................................81 Het moeilijke begin te Meerseldreef (1838—1843)............. 81 De verwachte oplossing ligt te Achel (1843—1846)............ 88 HET KLOOSTER VAN SINT BENEDICTUS (1846—1971) .... 96 Een positieve aanzet bekroond (1846—1871)........................ 96 Successen en controversen (1871—1914)............................105 Van noodklooster tot nieuwbouw (1914—1952)...................... 132 Na consolidatie meer openheid (1952—1971)....................... 146 BIJLAGEN I Trappisten en Westmalle........................................163 II Verheffing tot abdij..........................................168 III De aanwezige communiteit....................................175 IV De overledenen..............................................179 V De abten ....................................................192 VERKLARING VAN MOEILIJKE WOORDEN.............................202 REGISTER VAN PERSOONS- EN PLAATSNAMEN........................205 HERKOMST FOTO’S..................................................216 COLOFON .........................................................216 SUPPLEMENT Kaart A: Achelse kaert figuratief van 1750 Kaart B: Noodklooster O. L. Vrouw der Verijzenis VERANTWOORDING Ter gelegenheid van de viering van het eeuwfeest als trappistenklooster verscheen in 1946 het boek ’De Achelse Kluis, 1846—1946’. Dit is nu aanleiding geworden de daarbij gebruikte bronnen en literatuur te controleren en een nieuwe documentatieverzameling aan te leggen. Een meer volledige geschiedenis van de Achelse Kluis zou te zijner tijd daaruit kunnen geschreven worden. Speurtochten langs diverse archiefdepots hebben veel materiaal opgeleverd, dat zowel voor de eremietentijd (1685-1798) als voor de trappistentijd (1846—1971) van zeer groot belang moet worden geacht. Het ontstaan van de Achelse Kluis in 1685 is niet los te denken van een verschijnsel, dat na de in 1648 gesloten Vrede van Munster algemeen voorkwam in de zuidelijke Generaliteitslanden. De bewoners van deze gebieden waren gedwongen kerkjes of kapellen te bouwen over de landsgrens heen, omdat binnen het eigen gebied der Staten geen sprake meer kon zijn van een openbare uitoefening van de katholieke eredienst. Geen wonder, dat als de gelovigen buiten de grenzen van deze onderdrukte territoria moesten kerken, spoedig ook de pastorie of de pastoorswoning daar werd overgebracht. Kerk en pastorie horen immers bijeen te liggen. Dit begrepen ook de inwoners van Valkenswaard en zo werden ’Het Weerderhuys’ en ’D’oratorie van Verckensweert’ in elkanders nabijheid gesitueerd. In deze niet bewoonde pastoorshuizinge begon in 1685 de eerste eremiet, een Eindhovenaar van geboorte, het kluizenaarsleven. Spoedig kreeg hij volgelingen, waardoor de naam ’Het Weerderhuys’ verdween en die van 'Hermitage’ of 'Achelse Kluis’ kwam. De Achelse Kluis heeft dus een voorgeschiedenis. Sedert het jaar 1656 zijn ruim drie eeuwen verstreken en bijna al die tijd heeft dit klooster zijn invloed doen gelden. Het boek 'Momenten uit drie eeuwen Kluishistorie’ bevat geen volledige beschrijving van de lotgevallen en het leven in en over de Achelse Kluis. Het is veeleer een kennismaking met de uitwendige geschiedenis van dit alombekende klooster. Binnen een kort bestek kon geen uitgebreide historie worden geboden. Een bibliografie van geraadpleegde archivalia en gedrukte bronnen gaat vooraf. De inleiding is noodzakelijk, omdat de geschiedenis van de Achelse Kluis berust op een cisterciënser traditie, welke in de laatste drie eeuwen typisch naar de geest van de trappisten is omgebogen, waardoor de nadruk niet zozeer op Cïteaux als wel op La Trappe is gevestigd. De meer spirituele of monastieke zijde van de Achelse Kluisgeschiedenis is in beknopte vorm weergegeven, waarvan de inleiding werd toevertrouwd aan pater Edmundus Mikkers. De illustratie van 'Momenten’ bezit een suggestieve kracht en is geheel aangepast aan de tekst. De medewerking van pater Rafaël van Doren uit de abdij Sion te Diepenveen en de grote bereidwilligheid van de heer Fr. van lersel van het gemeente-archief Tilburg hebben de aangepaste illustratie mogelijk gemaakt. Het register van persoons- en plaatsnamen werd samengesteld door mevrouw H. J. Lutkie-van Erning uit Eindhoven, waarvoor ik haar zeer erkentelijk ben. Ook de correctie werd door haar verzorgd. Mijn dank aan de heer Mr. A. L. G. M. van Agt, gemeente-archivaris van Eindhoven, voor zijn medewerking. Ook dank aan mijn collega voor de hulp om het geschiedkundig relaas op zijn objectiviteit te onderzoeken. Het werk aan deze jongste publicatie over het ontstaan en de uitbreiding van de Achelse Kluis is niet vergeefs geweest, indien in de toekomst een volledige geschiedenis van het tijdperk na de Tweede Wereldoorlog kan worden gerealiseerd. Achelse Kluis, 31 december 1972. Klooster De Achelse Kluis;

9.

Boeknummer: 00318   Breda, de koorbanken van de Grote of Lieve Vrouwekerk. Misericordereeks. Monumenten -- 08.033           (1983)    [J.A.J.M.Verspaandonk] Breda, de koorbanken van de Grote of Lieve Vrouwekerk. Boek uit de Misericordereeks. DE KERK Aan de Heren van Breda, de Bredase Nassau's dankt deze stad de Grote- of Lieve Vrouwekerk, na de St. Jan in ’s Hertogenbosch het fraaiste voorbeeld van de Brabantse gothiek in ons land. In 1410 lieten Engelbrecht I van Nassau en zijn vrouw Johanna van Polanen een begin maken met het koor. Het nieuwe gebouw moest een ander godshuis vervangen. Volgens een oor- konde uit 1269 was dit de eerste stenen kerk ter plaatse en was men in dat jaar bezig deze te bouwen. Omdat de stad reeds kort na 1116, toen de eerste Heer van Breda, Hendrik, optrad, een parochiekerk gekregen moet hebben, zullen aan deze oudste stenen kerk een of meer houten bouwsels voorafgegaan zijn. Vóór die tijd moesten de inwoners van Breda hun godsdienstplichten vervullen in Gilze, waar de enige parochiekerk stond die het Land van Breda rijk was. Een van de teksten die het jaar 1410 aangeeft voor het begin van de bouw van het koor, deelt ons ook mee, dat Engelbracht I en Johanna van Polanen resp. in 1442 en 1445 in de noordelijke koorzijbeuk begraven zijn. Hun grafmonument werd nog tijdens het leven van Engelbrecht, waarschijnlijk tussen 1440 en 1442, geplaatst tegen de wand van het koor. Dit houdt in, dat dit gedeelte van de kerk, de kapel van de Heren van Breda, en het koor rond 1440 gereed geweest zijn. Wellicht was dit ook het geval met de zuidelijke koorzijbeuk, het koor van de 'prochiaen' (de pastoor), waar het altaar stond waaraan deze de H. Mis opdroeg voor de gelovigen. Beide zijbeuken waren toen nog met een rechte muur afgesloten; pas tussen 1525 en 1536 werden zij rond het koor doorgetrokken tot een kooromgang. De rest van de kerk, het transept of dwarsschip, het schip en de zijbeuken zijn rond 1468 voltooid. In dat jaar begon men met de bouw van de toren, die in 1513 gereed kwam. Reeds voordien, in 1497, werd het kerkgebouw officieel ingewijd door de wijbisschop van Luik, tot welk bisdom Breda behoorde. De activiteiten aan de bouw van diverse kapellen en aan de overwelving van allerlei onderdelen gingen door tot tegen het midden van de 16de eeuw. Met de bouw van een kerk waren in de middeleeuwen meestal tientallen jaren gemoeid. Omdat de nieuwe kerk vaak een oudere, die tevens kleiner was, op dezelfde plaats moest vervangen en omdat de godsdienstoefeningen moesten doorgaan, begon men met de nieuwbouw op enige afstand van de bestaande kerk, soms bouwde men er zelfs omheen. Naarmate men vorderde, nam men delen van het nieuwe gebouw in gebruik en werd het oude geleidelijk afgebroken. Ook in Breda zal het zo gegaan zijn. Dit blijkt niet alleen uit de oprichting van het grafmonument voor Engelbrecht I en zijn vrouw en hun begrafenis, maar ook uit de plaatsing van het koorgestoelte. Naar de kleding der figuren moet dit nl. gedateerd worden rond 1440 - 1445. Het Kapittel dat in deze koorbanken zijn getijde zong, was in 1303 gesticht door Heer Jacob, pastoor van Gilze en deken van Hilvarenbeek. Bij testament schonk hij de goederen waarvan de inkomsten moesten dienen voor het onderhoud van de kanunniken. Hij stelde hun aantal vast op acht (later zou dit op dertien gebracht worden) en maakte bepalingen over de samenstelling van het college en de diensten die het moest verrichten. Reeds in datzelfde jaar werd de stichting bekrachtigd door de bisschop van Luik en de Heer van Breda. Na de verovering van Breda door Frederik Hendrik, in 1637, werd het kapittel opgeheven. Zijn inkomsten en goederen werden gevoegd bij de domeinen van de Heer van Breda. Voordat wij overgaan tot de beschrijving van de koorbanken eerst nog iets over de lotgevallen van de stad Breda en de kerk. Op 22 augustus 1566 vond in Breda een beelden- storm plaats die 'donderdach ende nog twee dagen en nachten' duurde. De aanstokers kwamen uit Antwerpen, waar zij twee dagen tevoren hadden huisgehouden, en het stadsbestuur was machteloos. Natuurlijk moest ook het koorgestoelte het ontgelden. Vrijwel alle misericorden en ook de voorstellingen op de wangen zijn geschonden, waarbij men het vooral gemunt had op de gezichten en de handen. De knoppen of handsteunen op de leuningen, die het gemakkelijkst te bereiken waren, zijn zo deerlijk gehavend, dat men ze later heeft moeten verwijderen. Mét de rijk bewerkte dorsalen, de hoge wanden achter de zetels, zullen toen ook de twee wangen die de bovenste rijen aan de kant van het schip afsloten, verloren gegaan zijn. In de periode van 1577 tot 1637 heeft tot vijfmaal toe een wisseling van de macht plaats gevonden, waarbij de kerk beurtelings in handen van de hervormden en van de katholieken kwam. Wij vatten dit samen in enige jaartallen. 1577 Willem van Oranje verovert Breda; in februari 1581 wordt de kerk aan de hervormden toegewezen. 1581 Op 28 juni herovert Parma de stad; herstel van het katholicisme. 1590 Door de list met het turfschip krijgt Maurits Breda in handen. 1625 Spinola verovert Breda op Justinus van Nassau; kort hierna restauratiewerken aan de koorbanken. 1637 Frederik Hendrik brengt de stad definitief onder de macht van de Republiek. Bij de grote restauratie van de kerk, waartoe in 1900 besloten werd en die van 1904 tot 1968 heeft geduurd, heeft men in de jaren 1933 - 1936 ook de koorbanken hersteld. Bij de beschrijving ervan komen wij hierop nog terug. Buijten & Schipperheyn Amsterdam en Repro Holland Alphen aan de Rijn;

10.

Boeknummer: 00319   Het Hemels Prentenboek. Devotie- en bidprentjes vanaf 17e eeuw tot begin 20ste eeuw Religie -- Rituelen           (1975)    [J.A.J.M. Verspaandonk] Beschrijving en algemene inleiding van devotie- en bidprentjes vanaf 17de eeuw tot begin 20ste eeuw. a.v. tentoonstelling in 1975 in Bisschoppelijk Musem Haarlem en UB te Nijmegen. Met veel illustraties. Inleiding Hoe vaak hebben wij als kind, wanneer de zondagse preek wat lang duurde,zitten bladeren in vaders of moeders kerkboek en waren wij stil met het bekijken van de prentjes die daarin lagen: afbeeldingen van heiligen, taferelen uit de bijbel en bidprentjes van allerlei familieleden, met teksten op de achterkant die wij onderhand van buiten kenden, zo vaak hadden wij ze uitgespeld. Zelf hadden wij ook a! een paar van die prentjes in ons kerkboekje en wij waren daar erg zuinig op. Wij Heten ze trots zien aan onze vriendjes en soms werd er een levendige ruilhandel mee bedreven. Wat wij eerst mooi vonden, bekeken wij later met andere ogen of helemaal niet meer. Ons kostbaar bezit van toen belandde ergens in een lade of kast, of verdween met het afgedankte kerkboek. Nu in de laatste jaren de winkels waar men religieuze artikelen kon kopen, erg schaars geworden zijn, komen al deze zaken weer in de belangstelling. Misschien uit een soort heimwee naar de gemoedelijkheid of de geborgenheid van vroeger, misschien alleen maar omdat het voorwerpen zijn uit grootmoeders tijd. Een tentoonstelling van devotie- en bidprentjes vanaf de 17de tot in de 20ste eeuw, gehouden in het Bisschoppelijk Museum te Haarlem en in de Universiteitsbibliotheek te Nijmegen, trok vele bezoekers, niet alleen ouderen, maar ook uit de generatie die deze prentjes bijna niet heeft gekend. Uit deze expositie is dit boek ontstaan. Het wil een beeld geven van de opkomst van het devotieprentje in de middeleeuwen (de met de hand geschilderde miniatuur en de houtsnede), van de verdere ontwikkeling in de 17de en 18de eeuw, toen de techniek van de kopergravure werd toegepast, en van de knipsel- en kantprenten uit de 18de eeuw, die weer geheel handwerk waren. Natuurlijk komt ook ter sprake wat er op de prentjes werd af ge beeld: de heiligen met hun attributen, voorstellingen uit de bijbel, met name het leven van Jezus, emblemen of zinnebeelden, en allerlei uitingen van devoties. Daarna wordt aandacht geschonken aan de ontwikkelingsgang in de 19de eeuw. Het devotieprentje is dan een product geworden van de industrie; nieuwe druktechnieken worden toegepast, kanten randen worden machinaal vervaardigd en men brengt allerlei curiosa, zoals prentjes die uitgeklapt kunnen worden, of met deurtjes waarachter een andere voorstelling schuil gaat. Een afzonderlijk hoofdstuk bespreekt tenslotte het bid- of doodsprentje, dat uit het gewone devotieprentje is ontstaan, maar door de teksten op de achterzijde en door de geleidelijk aangepaste voorstellingen een geheel eigen genre geworden is. Het voornaamste in dit prentenboek zijn echter de afbeeldingen, waar mooi en minder mooi bijeengebracht is. Een erg strakke lijn is bij dit bijeenbrengen niet gevolgd. De plaatsing van de bladzijden met kleurendruk maakte dit onmogelijk en ook anderszins teek een zekere vrijheid gewenst. Het is immers zo prettig nu eens prentjes uit dezelfde tijd, dan weer van dezelfde soort of met dezelfde afbeeldingen te kunnen vergelijken. Aan de lezer wordt gaarne toegewenst, dat hij aan dit boek evenveel vreugde mag beleven als de samensteller heeft gevonden in het maken ervan. Gooi en Sticht Hilversum;

11.

Boeknummer: 00345   Het Koninkrijk der Nederlanden in WO II deel 1 Voorspel Oorlog -- Tweede wereldoorlog, algemeen           (1969)    [dr. L. de Jong] Het Koninkrijk der Nederlanden in WO II deel 1 Voorspel Voorwoord Toen de minister van onderwijs, kunsten en wetenschappen mij in 1955 op voorstel van het bestuur van het Rijksinstituut voor Oorlogsdocumentatie opdracht verleende, een uit ver- scheidene delen bestaand geschiedwerk te schrijven, Het Koninkrijk der Nederlanden in de tweede wereldoorlog, was ik mij bewust, een taak ter hand te nemen welker voltooiing min- stens vijftien jaar in beslag zou nemen. Nu dan thans van de serie die ik mij voorstel te schrijven, het eerste, inleidende deel verschijnt, weet ik dat het (als mij gezondheid en werkkracht gelaten worden), van ‘55 af gerekend, niet vijftien maar minstens vijf-en-twintig jaar zal duren voor ik, dankbaar en opgelucht, onder het manuscript van de laatste bladzij van het laatste deel het woord ‘einde’ schrijven kan. Dat besef noopt tot terughoudendheid in dit Voorwoord. Er zou omtrent de voorbereiding al van dit eerste deel veel te berichten zijn; te getuigen ook van diepe erkentelijkheid jegens de overheid die dit werk mogelijk maakte en jegens allen (in de eerste plaats het bestuur van het Rijksinstituut en de vele anderen die bij zijn wetenschappelijke arbeid betrokken zijn) die de gestage groei van dat werk met hun waakzame en kritische belangstelling volgden en steunden: het ware alles prematuur. Zulk een terugblik heeft eerst zin en is, dunkt mij, eerst gepast, maar dan ook geboden, wanneer het gehele werk voltooid is. Intussen heeft de lezer recht op een enkele opmerking, een enkele toelichting. klik op de pijlpunt links voor het volledige voorwoord Laat ik dan vooropstellen dat ik het schrijven van dit uitvoerig Voorspel (eerste deel uit een serie van acht of negen delen) als een enerzijds noodzakelijke, anderzijds moeilijke, ja hachelijke taak ervaren heb. Van die noodzakelijkheid zal, naar ik vertrouw, de lezer overtuigd raken. Immers, de sleutel voor het begrip van hetgeen in de tweede wereldoorlog met en binnen het koninkrijk geschiedde, ligt in de voor- oorlogse gebeurtenissen. Maar waarom moeilijk en waarom hachelijk? Om geen andere reden dan dat het hier beschreven tijdvak (goeddeels samenvallend met de periode tussen de twee wereldoorlogen) hier te lande in zijn onderdelen en samenhangen nog maar nauwelijks object geweest is van weten- schappelijk onderzoek. Ik had er eigenlijk nog een jaar of twintig op moeten studeren voor ik de pen ter hand nam; die tijd ontbrak. Wat ik dan bied, is in de eerste plaats een schets van het geheel der politieke, economische, sociale en militaire factoren die stuk voor stuk en tezamen de achtergrond vormen voor het bewogen relaas dat nog in volgende delen te ont- vouwen valt. Enkele belangrijke aspecten van het culturele leven (kunsten en wetenschappen bijvoorbeeld) heb ik geheel terzijde gelaten. Niet dat ik hun betekenis onderschat! Maar ik wist mijn specialistische kennis te gering en kon, wat ik wist, in dit Voorspel niet invoegen. Op sommige punten kom ik intussen in latere delen terug. Daar zij dan aan toegevoegd dat ik mij voorstel, in die latere delen ook de positie van Suriname en de Nederlandse Antillen binnen het koninkrijk te behandelen; voorts, dat de geschiede- nis van Nederlands-Indië in de jaren ‘20 en '30 breder beschreven zal worden in een apart deel van deze reeks dat geheel aan Indië gewijd zal worden. Eindelijk dan dit: de staatkundige verantwoordelijkheid voor de verschijning van dit deel zo goed als van de overige delen van Het Koninkrijk der Nederlanden in de tweede wereld- oorlog ligt (dat vloeit uit de positie van het Rijksinstituut voort) bij de minister die tot dat verschijnen machtiging gaf. Ik wil aan die verantwoordelijkheid niet tornen en evenmin aan de waarde van de bemoeienissen die anderen (alweer: bestuur en medewerkers van het instituut in de eerste plaats) met de door mij geschreven tekst hadden, wanneer ik er van getuig dat ik mij als auteur zelf verantwoordelijk beschouw voor hetgeen hier wereldkundig gemaakt wordt. Ik heb, mij zettend tot het schrijven van dit werk, geen enkel falen met de mantel der liefde willen bedekken. Ik had, ik heb, slechts één behoefte: in dit relaas alles op te nemen wat mij historisch relevant lijkt. Serieuze geschiedschrijving is zonder die volstrekte openhartigheid, zonder politieke en geestelijke vrijheid, ondenkbaar. Welnu, wanneer één ding mij kracht gegeven heeft, het in '55 ondernomen waag- en werkstuk te brengen op het punt waarop het thans beland is, dan wel het besef, in volledige vrijheid te arbeiden aan een taak waarvan ik dan de lengte onderschat mag hebben, maar niet de zwaarte. Dat mij die taak werd toevertrouwd, heb ik gevoeld als een dure verplichting en als een kostelijk voorrecht. L. DE JONG Inhoud Hoofdstuk i - Paleis Noord einde 1     Overgang 6 Hoofdstuk 2 - Negentiende eeuw 11     Thorbecke 14     Doorbraak van het kapitalisme 16     Kuyper en de Savornin Lohman 23     Schaepman en de katholieken 26     De socialisten 30 Hoofdstuk 3 - De eerste wereldoorlog en zijn gevolgen 35     November ’18 40     De nawerking 47     ‘Nooit meer oorlog!’ 52 Hoofdstuk 4 - Een conservatief land 64     Modernisering der productie 79     Sociale tegenstellingen 85 Hoofdstuk 5 - De diepe crisis 105     Eerste ordening 110     De werkloosheid 114 Hoofdstuk 6 - Hitler’s opkomst 131     Van Braunau naar München 136     Van München naar Berlijn 144     Nederland en de Machtübernahme 151 Hoofdstuk 7 - ‘De Zeven Provinciën’ 156     Nederland en Indië 163 Hoofdstuk 8 - Colijn en de ‘aanpassing’ 178     'Aanpassing' en ordening 186     Effect op Indië 198 Hoofdstuk 9 - Het protest van links 202 klik op de pijlpunt links voor de volledige inhoud Hoofdstuk 10 - Het rechts-autoritair protest 216     Mussolini 219     Nederlandse bewonderaars 224     Rechts-autoritaire organisaties 229     ‘Landbouw en Maatschappij' 232     Katholiek fascisme 235     Fascisten-van-de-daad 242     De NSNAP’en 247 Hoofdstuk 11 - Mussert en de NSB 254     Opmars 265     Mussert naar Indië 276     Het karakter der beweging 279     De NSB en het antisemitisme 295     Mussert tussen Mussolini en Hitler 302     De NSB wordt teruggedrongen 309     Mr. M. M. Rost van Tonningen 336     Na de nederlaag van '37 342 Hoofdstuk 12 - De andere fascisten 349     Terugblik 362 Hoofdstuk 13 - ‘Das dritte Reich’ 365     Van der Lubbe en de Rijksdagbrand 372     Gelijkschakeling 387     Jodenvervolging 408     De voorbereiding der aggressie 416 Hoofdstuk 14 - Nederland en Duitsland 428     De politiek der grote mogendheden 430     De Spaanse burgeroorlog 436     Economische betrekkingen met Duitsland 438     Publieke opinie 442     De eerste vluchtelingen 446     Een internationaal vraagstuk 452     Nederlands beleid 455     Het Comité voor Bijzondere Joodse Belangen 462     Prof. dr. D. Cohen 465     Het Joodse Vluchtelingencomité 469     Na de Anschluss 477     De Reichskristallnacht 481     De eerste kampen 489     De politieke vluchtelingen 493     Duitse nationaal-socialisten in actie 506     Prins Bernhard 518 Hoofdstuk 15 - De defensie 530     De bezetting van het Rijnland (maart '36) 536     Achterstand 543     Anschluss en Sudetencrisis (1938) 555     De crisis van lente '39 564     Het debat over het krijgsbeleid 571     Andere vormen van verdedigingsvoorbereiding 580 Hoofdstuk 16 - Van Colijn naar De Geer 590     De zaak-Oss 595     De val van Colijns vierde kabinet 597     Zes weken crisis 600     De SDAP 603     De Geers formatie 607     De minister-president 612     De overige ministers 617     Het Duits-Russisch bondgenootschap 632     De CPN 636     Mobilisatie 641     Oorlog 651 Bijlage - De Nederlandse kabinetten 1918-1939 655 Lijst van illustraties 661 Lijst van kaarten 664 Rijksinstituut Voor Oorlogsdocumentatie / Staatsuitgeverij Den Haag;

12.

Boeknummer: 00346   Het Koninkrijk der Nederlanden in WO II deel 2 Neutraal Oorlog -- Tweede wereldoorlog, algemeen           (1969)    [ dr. L. de Jong] Het Koninkrijk der Nederlanden in WO II deel 2 Neutraal voor het Voorwoord zie ook boek 00345 Inhoud Hoofdstuk i - Koningin Wilhelmina    1     Jeugd en. vorming van de Koningin    14     Koningin der Nederlanden    26 Hoofdstuk 2 - De eerste weken    45     Op wacht    53     Hitler heeft haast    62 Hoofdstuk 3 - Het Venlo-incident    73     Voorgeschiedenis    84     De overval    95     Gevolgen    97 Hoofdstuk 4 - Het eerste alarm    105     Effect    120 Hoofdstuk 5 - De neutraliteit als probleem    129     Regeringsbeleid    140 Hoofdstuk 6 - Tussen twee vuren    150     Scheepsverliezen    158     Oorlogseconomie    103 Hoofdstuk 7 - De conflicten met generaal Reynders    171     Het dispuut over het krijgsbeleid    182 Hoofdstuk 8 - Het tweede alarm    199 Hoofdstuk 9 - Generaal Winkelman treedt op    211     De contacten met België, Frankrijk en Engeland    227 Hoofdstuk 10 - April '40    242     De ‘Vijfde Colonne’    249     Staat van beleg    267 Hoofdstuk 11 - ‘Fall Gelb'    283     De Duitse spionage    286     Het aanvalsplan    296     ‘Sport en Spel’    308     De Militarverwaltung    315     Wat wist men aan Nederlandse kant?    321 Hoofdstuk 12 - De Nederlandse krijgsmacht    324     Uitrusting    325     Kader en manschappen    343     De stellingen en de opstelling    349     Slotsom    361 Hoofdstuk 13 - De ‘boze droom’    364     Het vooruitzicht van langdurige strijd    365     Het vooruitzicht van een Duitse bezetting    378     Balans    388 Hoofdstuk 14 - Codewoord ‘Danzig'    395     Het Duitse memorandum    399     De missie van Kiewitz    402     Voorzorgsmaatregelen    406     'Fall Gelb'    414 'Morgenvroeg bij het aanbreken van de dag’    417     Naar de bruggen    432     Koningin en ministers    450 Lijst van illustraties    457 Lijst van kaarten    460  Rijksinstituut Voor Oorlogsdocumentatie / Staatsuitgeverij Den Haag;

13.

Boeknummer: 00347   Het Koninkrijk der Nederlanden in WO II deel 3 Oorlog -- Tweede wereldoorlog, algemeen           (1970)    [dr. L. de Jong] Het Koninkrijk der Nederlanden in WO II deel 3 MEI 1940 Inhoud Hoofdstuk 1 - Vrijdag 10 mei        1        De strategische verrassing       3         ‘Een vlammend protest’       35        In Berlijn        51        Algemeen Hoofdkwartier       54        Zuid-Limburg       65        Maaslinie en Peel-Raamstelling       70        Van Mook tot Arnhem       82        De IJsellinie       87        De noordelijke provincies       94        De evacuaties       97        Het begin van de Vijfde Colonne-paniek       103        De eerste arrestaties en interneringen       115        Tussen Haarlem en Hoek van Holland        119        Rotterdam       129        Van Nieuwe Waterweg tot Hollands Diep       136        De komst der Fransen       143        Londen       148        Balans       157 Hoofdstuk 2 - Zaterdag II mei       168        De Vijfde Colonne-paniek       169        Arrestaties en interneringen       181        De Grebbelinie       185        Noord-Brabant       196        Vesting Holland       207        Optimisme       224 Hoofdstuk 3 - Zondag 12 mei       228        De val van de Wonsstelling       229        Grebbelinie       232        Vesting Holland       248        Militaire Luchtvaart       258        Het prinselijk gezin vertrekt       260        De ministerraad       264        Avond        272 Hoofdstuk 4 - Maandag 13 mei       275        Bezuidenboutseweg 30       277        De koningin vertrekt       279        De ministers       282         ‘Tot de laatste man standhouden’       292        Komwerderzand       294        Vesting Holland       296        De val van de Grebbelinie       306        Terugtocht       322 Hoofdstuk 5 - Dinsdag 14 mei       336        Colijn       338        Doorvechten!        341        Rotterdam: ultimatum       343        Rotterdam: bombardement en brand       354        Rotterdam: overgave       367        Winkelman capituleert       385        Landmacht       398        Marine       413        De vluchtelingen       398         ‘W ij hebben de strijd gestaakt’       413        IJmuiden       418 Hoofdstuk 6 - Londen       423 Hoofdstuk 7 - De strijd in Zeeland en zijn nasleep       433        De Zeeuwse eilanden.        436      België en Frankrijk       445 Hoofdstuk 8 - Balans       460        De verliezen       460        De Duitse buit       462        De ‘Vijfde Colonne’       464        De nederlaag       469        De krenking       476 Lijst van illustraties       482 Lijst van kaarten       487 Rijksinstituut Voor Oorlogsdocumentatie / Staatsuitgeverij Den Haag ;

14.

Boeknummer: 00348   Het Koninkrijk der Nederlanden in WO II deel 4 eerste helft Oorlog -- Tweede wereldoorlog, algemeen           (1972)    [dr. L. de Jong] Inhoud Het Koninkrijk der Nederlanden in WO II deel 4 MEI 1940 - MAART 1941 Hoofdstuk 1 - De Militarverwaltung komt en gaat       1        Na Rijsoord       4        De greep naar pers en radio       7        Het centrale gezag       14        Hitlers beleid       21        Winkelman       28        Seyss-Inquart arriveert       35 Hoofdstuk 2 - De heersers       44        Seyss-Inquart       46        De opzet van het Reichskommissariat       60        Himmler en Rauter       65        Het onderdrukkingsapparaat       75        Schmidt       86        Wimmer, Fischböck, Bene       90        Coördinatie       95        Christiansen       100        Het garnizoen       105        Op kosten van Nederland       108        In strijd met het volkenrecht        110 Hoofdstuk 3 - Onder controle       114                De secretarissen-generaal       116        Snouck Hurgronje       131        Ringeling       133        Scholtens       134        Van Poelje       135        Tenkink       137        Trip       138        Spitzen       140        Six       141        Frederiks       142        De eerste ontslagen op de bestuurssector       146        Hirschfeld       150 Hoofdstuk 4 - Werken voor de vijand       159        Winkelmans richtlijnen       161        Overstag       165        Ringeling en de Artillerie-Inrichtingen       170      Vliegvelden voor de Luftwaffe       174        De spoorwegen       180        Militaire productie       184        Export van werklozen       189        Terugblik       194 Hoofdstuk 5 - Mussert presenteert zich       204        De bespreking met Leutnant Töpfer       206        Alles loopt mis       210        Rost van Tonningens terugkeer       215        Nieuwe moeilijkheden       218        De ‘Hagespraak der bevrijding’       218 Hoofdstuk 6 - Zes bewogen weken       229        De demobilisatie en de terugkeer der krijgsgevangenen       237        Engeland vecht door       242        Herwonnen zelfbewustzijn       248 klik op de pijlpunt links voor het volledige voorwoord Hoofdstuk 7 - Anjerdag en zijn nasleep       258        Tegenmaatregelen       268        Winkelmans laatste verzet       278        Het erewoord der beroepsofficieren       286        Hulp aan de Duitse oorlogsvoering       303 Hoofdstuk 8 - Een compromisvrede ?        308        De eerste groep Indische gijzelaars       311        Plesmans vredespoging       319        Een telegram naar Batavia       324        De tweede groep Indische gijzelaars       326        De missie Jongejan-Boerstra       328 Hoofdstuk 9 - De ‘Nieuwe Orde’       333        Roof, vordering en aankopen       336        De kapitaals-Verflechtung mislukt       344        De opheffing van de deviezengrens       349        Staatsfinanciën       357        Oorlogsschade       360        Touwtrekken om de productie       368        Daling van de levensstandaard       374 Hoofdstuk 10 - Seyss-Inquart zoekt een basis       379        Naar de Siebener-Ausschuss        382        Prof. Snijder en zijn Cultuurkring       387         ‘Geen voorkeur voor enige partij’       391        Seyss-Inquarts eerste rapport       407 Hoofdstuk 11 - Rost van Tonningen faalt       414        Het NW overvallen       420        Arbeiderspers       428        Vara       438        SDAP       443        Mislukt       454 Voorwoord Nu mijn werk de periode van de Duitse bezetting genaderd is, heb ik de behoefte, vooraf een enkele opmerking te maken. Ik ben mij bewust, een taak ter hand te nemen die in enkele wezenlijke opzichten moeilijk op bevredigende wijze uitgevoerd kan worden. Geschiedschrijving tracht een herschepping te zijn van het verleden - maar hoe kan ik, om slechts dat ene te noemen, de duur, het tartend-trage tijdsverloop van die vijf bezettingsjaren onder woorden brengen? Hoe het gestadig toenemen der verschrikkingen zoals dat door de toen levenden ondergaan is ? Hoe de gebondenheid aan het wereldnieuws die uit de dagelijkse ergernis en verontwaardiging voortvloeide? Wij weten niet eens, hoeveel mensen in bezet gebied van de zomer van ‘40 af regelmatig naar de Londense uitzendingen luisterden. Wèl weten wij dat veruit de meeste Nederlanders ‘leefden’ op het nieuws van de oorlog - d.w.z. op de als regel schaarse en zich tot de buitenkant der gebeurtenissen bepalende berichten die van Geallieerde zijde doorgegeven werden. Daarbij moet men dan onmiddellijk aantekenen dat zeer velen onder die Nederlanders de neiging hadden (gevolg van de druk waaraan men blootstond) om dat nieuws uitzonderlijk optimistisch te interpreteren. Het latere perspectief, het historische, werkt vertekenend. Objectief en achteraf gezien doorstond de Nederlander vijf bezettingsjaren of, voorzover hij in een groot deel van het zuiden des lands woonde, bijna vier-en-een-half; subjectief en toentertijd beleefde hij een periode van gestadig toenemende verarming, druk en terreur die, aldus zeer velen, onmogelijk langer dan nog enkele maanden kon duren - die optimistische verwachting schoof gelijk met de tijd op. Verarming, druk en terreur zal ik trachten te schetsen in de vele vormen waarin zij zich voordeden, maar voor ik daartoe overga, wil ik herinneren aan het woord van Sartre die, kort na de bevrijding van Parijs schrijvend, er zijn Engelse lezers die geen denkbeeld hadden van hetgeen een bezetting betekende, op wees, dat ‘de verschrikking ... ondragelijk was en dat wij er ons uitstekend aan konden aanpassen.*1 *1J. P. Sartre: ‘Paris sous l occupation’ in La France libre (Londen), no. 49 (15 nov. 1944), p. 12. Het zou onjuist zijn, bij de schildering van de bezettingsjaren gebruik te maken van een palet waarop alleen de kleuren grijs en zwart voorkomen. klik op de pijlpunt links voor het volledige voorwoord Juist in de nood konden de simpelste dingen des levens sterke geluksgevoelens opwekken. Zijn er niet velen die ook jaren later in alle eerlijkheid bekenden dat zij nooit intenser geleefd hadden dan in de periode der bezetting ? Er is toen veel gehuild - er is toen veel gelachen, en het is ook die ambivalentie (ambivalentie van situaties en van gevoelens) die het moeilijk maakt, van de jaren ’40-’45 een voor de tijdgenoot herkenbaar beeld op te roepen. Ik wil verder gaan en wel bekennen dat ik er ook geenszins naar gestreefd heb, mijn relaas binnen de perken te houden van dat voor de tijdgenoot herkenbare beeld. ‘De tijdgenoot’ is trouwens een abstractie; de velen die nog in leven zijn van hen die de bezetting doorstonden, hebben elk hun eigen herinneringen. Zoveel overlevenden, zoveel herinneringsbeelden. Die beelden stemmen slechts in één opzicht overeen: ze zijn individueel, ze zijn beperkt. Want het was misschien wel de meest wezenlijke karaktertrek van de bezettingstijd dat men van datgene wat zich buiten het eigen bestaan en de eigen kring afspeelde, bitter weinig wist. De pers stond onder repressieve censuur en was in haar berichtgeving goeddeels een instrument geworden van Duitse propaganda; de vrijheid van vergadering was opgeheven; gemeenteraden en provinciale staten voerden, tot zij in de herfst van ‘41 verdwenen, een schijnbestaan; Eerste en Tweede Kamer kwamen in het geheel niet bijeen en het land werd onder Duitse supervisie en in menig opzicht volgens Duitse richtlijnen administratief bestuurd door de secretarissen-generaal der verschillende departementen. Die Duitse supervisie, die Duitse richtlijnen en de beleidsoverwe- gingen dier Nederlandse hoofdambtenaren droegen een geheim karakter. Zo is het, in wezen, tot het einde der bezet- ting gebleven - met dien verstande dat, terwijl het officiële nieuws steeds schraler werd, de redacties van de illegale bladen er in toenemende mate in slaagden, inlichtingenbronnen op de departementen aan te boren. Dat nam veel tijd. Bovendien kreeg lang niet iedereen nummers van illegale bladen in handen. Wat de Londense radio (Radio Oranje en BBC) aan ‘binnenlandse’ informatie bracht, was, behalve in de laatste bezettingswinter, steeds geruime tijd bij de feiten ten achter, veelal schaars en soms onbetrouwbaar. Dat alles tezamen gaf de periode der bezetting het karakter van volstrekte-ondoor- zichtigheid. Pas nu kunnen wij nauwkeurig en in detail overzien hoe de vertegenwoordigers van het Derde Rijk (de werkelijke machthebbers), al hun onderlinge tegenstellingen ten spijt, systematisch getracht hebben, het Nederlandse volk in te schakelen bij de Duitse oorlogsinspanning en te forceren tot aanvaarding van het nationaal-socialisme - het eerste met meer succes dan het tweede; overzien kunnen wij de actie der Nederlandse nationaal-socialisten, dromend van de dag waarop hun Mussert (of Kruyt, of van Rappard, of Feldmeijer) het in ons land voor het zeggen zou hebben; overzien kunnen wij het beleid van de secretarissen-generaal, beter misschien: van de verschillende secretarissen-generaal, want er is na een korte aanloop eigenlijk geen sprake meer geweest van gemeenschappelijk beleid; overzien kunnen wij, zij het soms met pijnlijke lacunes, de bedrijvigheid der illegale groeperingen waaraan, van een vroeg stadium af, bij alle solidariteit in de strijd tegen de vijand en zijn handlangers, politieke tegenstellingen niet vreemd waren; overzien kunnen wij óók het beleid van de Nederlandse regering te Londen - en daarbij was mijn conclusie dat zij over het algemeen tot in de voor- zomer van 1944 weinig feitelijke invloed uitgeoefend heeft op de ontwikkelingen in bezet gebied. Dat laatste is voor de verdere indeling van mijn werk van speciaal belang. Op grond van die conclusie komt het mij namelijk zinvol voor om dit deel en de eerstvolgende delen te concentreren op de beschrijving van de worsteling die, tegen de achtergrond van het algemene oorlogsverloop, tot in die voorzomer van ‘44 in bezet Nederland gevoerd is; het is mijn voornemen, daarbij de lotgevallen van al diegenen (krijgsgevangenen, dwang- arbeiders, geïnterneerden, politieke en andere gevangenen, gedeporteerde Joden) die als het ware uit de Nederlandse samenleving gelicht werden, apart te beschrijven. Daarna komt het beleid van de regering te Londen, met inbegrip van de strijdkrachten, de koopvaardij, Suriname en de Antillen, aan de orde tot het moment (voorzomer ’44) waarop uit Londen de impuls komt tot coördinatie van de illegaliteit en waarop na het fiasco van het Englandspiel het zenden van wapens naar de illegale groepen hervat wordt. Er resten dan nog het laatste bezettingsjaar en Nederlands-Indië vóór en tijdens de Japanse bezetting. Het slotdeel zal het karakter dragen van een epiloog. In dat slotdeel zullen ook de in de verschillende drukken aangebrachte correcties opgenomen worden alsmede de kritische beschouwingen die dan naar aanleiding van de verschijning der successieve delen in de pers of in vaktijdschriften gepubliceerd zijn. Ik beschouw het als een integraal onderdeel van de opdracht die mij verleend werd om de kritiek op mijn werk in dat werk zelf op te nemen. Het nageslacht moet niet alleen van mijn visie kennis kunnen nemen maar ook, en tegelijk, van de visies van mijn critici. L. DE JONG Rijksinstituut Voor Oorlogsdocumentatie / Staatsuitgeverij Den Haag;

15.

Boeknummer: 00349   Het Koninkrijk der Nederlanden in WO II deel 4 tweede helft Oorlog -- Tweede wereldoorlog, algemeen           (1972)    [dr. L. de Jong] Inhoud Het Koninkrijk der Nederlanden in WO II deel 4 tweede helft Hoofdstuk 12 - De aanloop tot de Nederlandse Unie 459         Eendracht of eenheid? 460         Kritiek op het vooroorlogs bestel 464         Het Driemanschap 473         De eerste aanloop 480         De tweede aanloop 496         De derde aanloop 500 Hoofdstuk 13 - Twee beslissende maanden 505         De Nederlandse Unie steekt van wal 505         Eykmans brochure 512         Het anti-revolutionair réveil 514         Invasie van Engeland ? 523         Mussert krijgt een streepje voor 525         De WA komt in actie 541         Mussert bezoekt Hitler 548         Invasie van Engeland gaat niet door 551         Publieke opinie 553         NSB: gehate minderheid 557 Hoofdstuk 14 - In de pas! 561         Pers 566         Radio 601         Opbouwdienst 618         Boekenzuivering 626         Oprichting van de Winterhulp Nederland 631         Balans 636 Hoofdstuk 15 - De eerste illegalen 638         De ‘Geuzen’ 639         Paramilitaire groepen 643         Spionage 651         Ondergrondse pers 661         Beleid van de politie 674 klik op de pijlpunt links voor de volledige inhoud Hoofdstuk 16 - Het begin der Jodenvervolging 689         De eerste maanden 691         Het beleid der secretarissen-generaal 699         De eerste protesten 708         De kerken 714         De Joden uit overheidsdienst verwijderd 725         Cleveringa’s toespraak 736 Hoofdstuk 17 - Groeiende verontwaardiging 747         Engeland komt sterker te staan 750         Winter 756         NSB 758         Nationaal Front 763         Nederlandse Unie 766         WA tegen Unie 779         Het Driemanschap valt bijna uiteen 785         De Winterhulp wordt afgewezen 789         Mandement tegen de NSB 794 Hoofdstuk 18 - De Februaristaking 800         Nieuwe anti-Joodse maatregelen 807         Vechtpartijen 814         Razzia 828         Communistische Partij Nederland 834         De staking 851         Reacties 862         De achttien doden 874 Bijlage - Datumlijst van de belangrijkste gebeurtenissen 879 Lijst van illustraties 884 Lijst van kaarten 886 Rijksinstituut Voor Oorlogsdocumentatie / Staatsuitgeverij Den Haag;

16.

Boeknummer: 00350   Het Koninkrijk der Nederlanden in WO II deel 5 eerste helft MAART 1941 - JULI 1942 Oorlog -- Tweede wereldoorlog, algemeen           (1974)    [dr. L. de Jong] Inhoud Het Koninkrijk der Nederlanden in WO II deel 5 eerste helft MAART 1941 - JULI 1942 Hoofdstuk 1 - Lente ’41 1         Oorlogsverloop en -perspectief 5         Publieke opinie 15         Het Duitse spel 28         Nationaal Front 32         Nederlandse Unie 36         Straatterreur 47         Mussert 55         Fall Barbarossa 69 Hoofdstuk 2 - Na de 22ste juni 81         Eerste reacties 87         ‘Nederlanders, blikt naar het oosten!’ 96         Opheffing der politieke partijen 130         Publieke opinie 141         De Sowjet-Unie houd stand 163 Hoofdstuk 3 - Vrij baan voor de NSB ! 171         NSB contra NSNAP 176         Seyss-Inquart bij Hitler 181         De NSB ‘enig toegelaten partij’ 187         Nationaal Front 192         Nederlandse Unie 196         Twee eedsafleggingen 208         Opnieuw: de gehate minderheid 219 Hoofdstuk 4 – Gelijkschakeling 228         Verduitsing 231         Bestuursapparaat 237         Goedewaagen en zijn departement 249         Kultuurkamer en Kultuurraad 256         Pers 267         Radio 307         Van Dam en het onderwijs 318         Bijzonder onderwijs: het eerste treffen 335         Vakcentrales 349         Het katholiek réveil 361         CNV 380         Organisaties van werkgevers 382         Naar het Nederlands Arbeidsfront 380         Landbouw-organisaties 389         Verenigingswezen 394         Organisaties op het gebied van de volksgezondheid 402         Balans 413 Hoofdstuk 5 - Verscherpte controle 418         Het persoonsbewijs 422         De politie 434         Terugblik 448 Hoofdstuk 6 - Naar het ghetto 456         Joodse Coördinatie-Commissie en Joodse Raad 482         Registratie der Joden 503         Isolering 516         Visser contra Cohen 545         Roof 554         Overzicht 581 Rijksinstituut Voor Oorlogsdocumentatie / Staatsuitgeverij Den Haag;

17.

Boeknummer: 00351   Het Koninkrijk der Nederlanden in WO II deel 5 tweede helft MAART 1941 - JULI 1942 Oorlog -- Tweede wereldoorlog, algemeen           (1974)    [ ] Inhoud Het Koninkrijk der Nederlanden in WO II deel 5 tweede helft MAART 1941 - JULI 1942 Hoofdstuk 7 - Amerika komt in de oorlog 587         Engeland nog steeds in het defensief 589         Roosevelts Victory-Program 599         Pearl Harbor 603         Indië veroverd 629         Arbeidsinzet 634 Hoofdstuk 8 - Van kerken en kunstenaars 645          Hitler: ‘voorlopig geen kerkstrijd!’ 651          Hervormden / Gereformeerden 664          Convent der Kerken 677          Bijzonder onderwijs: het tweede treffen 691          Episcopaat 704          Titus Brandsma 712          De kunstenaars en de Kultuurkamer 724 Hoofdstuk 9 - De illegaliteit 754          ‘Pilotenhulp’ 755          Sabotage 759          De proclamatie van Schrieke, Hirschfeld en Frederiks 763          Illegale pers 768          De illegale CPN 779          De OD 796          Vorrink / Het Parool 807          Het Grootburgercomité 814 Hoofdstuk 10 - Contact met Londen 820          Engelandvaart 822          De ‘Zweedse Weg’ begint 827          Londen contra Abwehr en Sicherheitspolizei 829          Spionagegroepen 839          Geheime agenten 847          Een weg via het strand 854          Begin van het Englandspiel 870          Weer: via het strand 885          Nieuwe arrestaties 892          Nabeschouwing 894 Hoofdstuk 11 - Een Tweede Front? 899          Plan for Holland 909          Duitse maatregelen 914          Publieke opinie 933 Hoofdstuk 12 - Naar de Endlösung 938          Legale emigratie 957          Competentie-conflicten in bezet Nederland 966          Verantwoordelijkheden 986          De Jodenkartotheek van de Zentralstelle 999          ‘Emigratie’ der Duitse Joden’ 1002          De Joodse werkkampen 1005          Gedwongen verhuizingen 1016          Invoering der Neurenberger wetten 1023          Reacties in niet-Joodse kringen 1025          De Jodenster 1032          Laatste voorbereidingen 1046 Bijlage 1 - Datumlijst van de belangrijkste gebeurtenissen 1059 Bijlage 2 – Overzicht van de SS-rangen 1066 Bijlage 3 - De geheime agenten, juni 1941 - juni 1942 1068 Lijst van illustraties 1069 Lijst van kaarten 1071 Rijksinstituut Voor Oorlogsdocumentatie / Staatsuitgeverij Den Haag;

18.

Boeknummer: 00352   Het Koninkrijk der Nederlanden in WO II deel 6 eerste helft JULI 1942 - Mei 1943 Oorlog -- Tweede wereldoorlog, algemeen           (1975)    [dr. L. de Jong] Inhoud Het Koninkrijk der Nederlanden in WO II deel 6 eerste helft JULI 1942 - Mei 1943 Hoofdstuk 1 - Jodendeportaties, eerste fase 1         Protesten 10         Naar een nieuw systeem 23         Nederlandse Spoorwegen 37         Vlucht en onderduik 41         Uitzonderingen ? 50 Hoofdstuk 2 - Waar blijft het Tweede Front? 55         De fietsenvordering 57         De vijf gijzelaars van Rotterdam 62         De landing bij Dieppe en haar gevolgen 76 Hoofdstuk 3 - De illegaliteit 87         Eerste falsificatie- en verzorgingsgroepen 89         Illegale pers 124         Spionagegroepen / Verbindingen met Londen 135         Sabotage 156         CPN 160         De OD 173         Nationaal Comité 186         Het Spiel tegen Vorrink 195         Terugblik 213 Hoofdstuk 4 - Jodendeportaties, tweede fase 216         De Joodse werkkampen leeggehaald 223         Rol van de politie 230         In de val 241         De Joodse Raad 247         De ‘stempels’ en ‘lijsten’ 255         Candidaten voor emigratie 262         Bestemd voor Theresienstadt 270         De gemengd-gehuwden 278         'Rüstungs-Juden 282         ‘Diamant-Juden’ / het ‘120 000 stempel’ 286         ‘Christen-Juden’ 289         De Calmeyer-gevallen 293         Terugblik 303         Nieuwe ophaalacties 305         Het Judendurchgangslager Vught 316         Het leeghalen der woningen 321         Hulp aan Joden 325         De ‘Jodenjagers’ 345         Naar de derde fase 353 Hoofdstuk 5 – De ‘foute’ sector 358         Mussert 359         Organisatie der NSB 363         Financiën 365         Leden 367         De geheime dienst der NSB / Denunciaties 377         De WA 386         De SS 390         ‘Foute’ gezagsdragers 405         Duitse semi-militaire hulpdiensten 417         ‘Oostfront-vrijwilligers’ 421         ‘Oostinzet’ 430         Departement van Volks voorlichting en Kunsten / Kultuurkamer 445         Nederlands Arbeidsfront 458         Nederlandse Landstand 461         Winterhulp / Volksdienst 468         Nederlandse Arbeidsdienst 476         Slot 489 Rijksinstituut Voor Oorlogsdocumentatie / Staatsuitgeverij Den Haag;

19.

Boeknummer: 00354   Het Koninkrijk der Nederlanden in WO II deel 7 eerste helft Mei 1943 - Juni 1944 Oorlog -- Tweede wereldoorlog, algemeen           (1976)    [ dr. L. de Jong] Het Koninkrijk der Nederlanden in WO II deel 7 eerste helft Mei 1943 - Juni 1944 Inhoud Hoofdstuk 1 - Verarmend Nederland 1         Duits offensief 5         Nederlands defensief 14         Vorderingen 36         Vervoer 61         Steenkolen 70                  Industrie 79         Bouwsector 112         Collaboratie 115         Agrarische sector 125         Visserij 148         Distributie van levensmiddelen 150         Prijsbeheersing 172         Vermogens / Inkomens 176         De zwarte markt 186         De Duitse zwarte aankopen 207         ‘Zwevende koopkracht’ / Financiële         plundering 226         Criminaliteit 251         Volksgezondheid 255         Terugblik 260 Hoofdstuk 2 - Jodendeportaties, derde fase 270         Sterilisatie der gemengd-gehuwden 274         De laatste grote razzia’s 286         Wat wist men van Auschwitz en Sobibor? 308         Terugblik op de deportaties 348 Hoofdstuk 3 - Slot der Jodenvervolging 381         De legale rest 381         Vermogensliquidatie 401         Antisemitisme 416         De jacht op de Joodse onderduikers 423         Weinreb 428         De Joodse onderduik 442 Hoofdstuk 4 - ‘Vóór de herfstbladeren, vallen’ 463 Hoofdstuk 5 - Rauters offensief 505         De dood van Generalkommissar Schmidt 510         Harster wordt overgeplaatst 518         Confiscatie der radio’s 522         Artsencrisis 533         Studenten / Hoger onderwijs 542         Werken in Duitsland 557         Arbeidsinzet 568         Jacht op onderduikers 613         De Tweede Distributiestamkaart 625         Een ander Nederland 658  Rijksinstituut Voor Oorlogsdocumentatie / Staatsuitgeverij Den Haag;

20.

Boeknummer: 00355   Het Koninkrijk der Nederlanden in WO II deel 7 tweede helft Mei 1943 - Juni 1944 Oorlog -- Tweede wereldoorlog, algemeen           ( 1976)    [dr. L. de Jong] Het Koninkrijk der Nederlanden in WO II deel 7 tweede helft Mei 1943 - Juni 1944 Inhoud Hoofdstuk 6 - Hulp aan onderduikers 665         Distributiebescheiden 674         Persoonsbewijzen en andere identiteitspapieren 679         De PBC / De dood van Gerrit van der Veen 691         Diverse verzorgingsgroepen 704         De LO/LKP 707         ‘Kleykamp’ gebombardeerd 769         Financiële hulp 776         ‘Zeemanspot’ / Nationaal Steunfonds 779 Hoofdstuk 7 - Ander illegaal werk 806         Illegale pers 808         Illegale bellettrie 833         Nationaal Comité van Verzet 840         Spionage 850         Zwitserse Weg 892         ‘Pilotenhulp’ 9l0         CS-6 924         Illegale CPN 934         Raad van Verzet 943         Zelfbescherming 967         Terugblik 988 Hoofdstuk 8 - De illegalen 994         Verzet en illegaliteit 995         Illegale werkers 1OO5         Techniek 1018         Spanningen 1029         Voortrekkers 1046 Hoofdstuk 9 - Coördinatie der illegaliteit? 1053         Vaderlands Comité 1062         De OD 1069         Conflicten 1087         Val van het Nazi-regime? 1105         Bosch van Rosenthals coördinatie-poging 1138         ‘De Kem’ 1147         Van Heuven Goedhart vertrekt 1152         Prof. Rutgers vertrekt 1155         De regering grijpt in 1161 Hoofdstuk 10 - NSB en SS 1178         Demoralisatie 1180         Musserts worsteling 1184         Landstorm Nederland 1202         Nederlandse Landwacht 1204         ‘Silbertanne’-moorden 1213 Hoofdstuk II - Naar ‘D-Day’ 1234         Oorlogsverloop 1243         Festung Europa 1262         Kustverdediging 1271         Inundaties / Evacuaties 1278         ‘Spitten voor de Moffen’ 1283         Razzia op Zigeuners 1297         Ausnahmezustand 1307         Publieke opinie 1312         ‘Over lord’ 1317 Bijlage - Datumlijst van de belangrijkste gebeurtenissen 1329 Lijst van illustraties 1335 Lijst van kaarten 1338 Rijksinstituut Voor Oorlogsdocumentatie / Staatsuitgeverij Den Haag;

21.

Boeknummer: 00356   Het Koninkrijk der Nederlanden in WO II deel 8 eerste helft Gevangenen en Gedeporteerden Oorlog -- Tweede wereldoorlog, algemeen           (1978)    [dr. L. de Jong] Het Koninkrijk der Nederlanden in WO II deel 8 eerste helft Gevangenen en Gedeporteerden Inhoud Hoofdstuk 1 - Het Duitse systeem 1         Himmler en de Gestapo '33—'39 9         Concentratiekampen '33-'39 14         Rechtspraak '33-39 22         Oorlog 27         Rechtspraak '39-45 28         Schutzhäftlinge '39-45 35         Nacht-und-Nebel-gevangenen 41         Executies en massale uitroeiing 49         Medische experimenten 64         Concentratiekampen ’39-’45: drie fasen 73         De ‘officiële’ kampen en hun Aussenkommandos 74         Gevangenen: kategorieën en aantallen 80         SS-ondememingen 86         Van de eerste naar de tweede fase 93         De gevangenen en de oorlogsproductie 102         Totaalcijfers 111         Slot 115 Hoofdstuk 2 - Krijgsgevangenen 118         De groep der generaals 125         De Colditz-groep 127         De Stanislau / Neu-Brandenburg-groep 132         De groep uit '43 146         Terugblik 155 Hoofdstuk 3 - Gijzelaars 157         Indische gijzelaars 160         Duits beleid 173         Acht executies 176         De Brabantse kampen 184 Hoofdstuk 4 - ‘Politieke gevangenen’ 203         Vervolging 204         Arrestatie 219         Verhoor 224         Gevangenschap 248         Berechting 302         Doodstraf 341         Transport 358         Gevangenissen en tuchthuizen in Duitsland 360 Hoofdstuk 5 - Het concentratiekamp 374         De SS 378         Aankomst 411         Eén dag 415         Werk 433         Appèls 440         Koude 443         Honger 445         Ziekzijn 454         Slechte en minder slechte kampen 460         Pakketten 470         De Kapo’s 479         Reacties 497         Groepsverschillen 517         Verzet 537         Slot 545 Rijksinstituut Voor Oorlogsdocumentatie / Staatsuitgeverij Den Haag;

22.

Boeknummer: 00357   Het Koninkrijk der Nederlanden in WO II deel 8 tweede helft Gevangenen en Gedeporteerden Oorlog -- Tweede wereldoorlog, algemeen           ( 1978)    [dr. L. de Jong] Het Koninkrijk der Nederlanden in WO II deel 8 tweede helft Gevangenen en Gedeporteerden Inhoud Hoofdstuk 6 - Concentratiekampen in Nederland 551         Schoorl 553         Amersfoort 555         Ommen 596         Vught 6oó         Terugblik 658 Hoofdstuk 7 - Gedeporteerde Joden 663         Barneveld 674         Judendurchgangslager Vught 677         Westerbork 689         Theresienstadt 730         Bergen-Belsen 736         Trein naar ‘Polen’ 746         De Kosel-groep 752         Auschwitz 763         Sobibor 822 Hoofdstuk 8 - Terugblik 841 Hoofdstuk 9 - Hulp van buiten 852         Hulporganisaties 857         Hulp aan krijgsgevangenen 878         Hulp aan gijzelaars 882         Hulp aan gevangenen in gevangenissen 882         Hulp aan gevangenen in concentratiekampen in Nederland 885         Hulp aan gevangenen in concentratiekampen in Duitsland 891         Hulp aan gedeporteerde Joden 904         Slot 921 Bijlage - Overzicht van de SS-rangen 931 Lijst van illustraties 933 Lijst van kaarten 935 Lijst van tabellen 936 Rijksinstituut Voor Oorlogsdocumentatie / Staatsuitgeverij Den Haag;

23.

Boeknummer: 00358   Het Koninkrijk der Nederlanden in WO II deel 9 eerste helft Londen Oorlog -- Tweede wereldoorlog, algemeen           (1979)    [dr. L. de Jong] Het Koninkrijk der Nederlanden in WO II deel 9 eerste helft Londen Inhoud Hoofdstuk 1 - Eerste maanden 1         Begin 5         Wilhelmina 10         Eerste wetsbesluiten 14         Vluchtelingen 21         Strijdkrachten 29         Koopvaardij 38         Verdeeldheid 43         De koningin grijpt in 75         De Geers ‘desertie’ 90 Hoofdstuk 2 - Koningin en minister-president 97         Wilhelmina 103         Engelandvaarders 122         Gerbrandy 129 Hoofdstuk 3 - Gerbrandy’s eerste jaar 144         Nieuwe verdeeldheid 146         Geïnterneerde Rijksduitsers en ‘Indische gijzelaars’ 156         Van Rhijn verlaat het kabinet 168         Dijxhoorn neemt ontslag 170         22 juni '41: de Sowjet-Unie overvallen 189         Tweede kabinet-Gerbrandy 193         Amerikanen naar de West 203         Steenberghe en Welter nemen ontslag 206 Hoofdstuk 4 - Indië bedreigd 219         Indische defensie 226         Hervormingen? 231         Verhouding tot Japan 247         Samenwerking met Britten en Amerikanen 254         Naar de crisis 266         Hoofdstuk 5 - Indië valt 274         Hulp aan Indië 282         Abda-Command 294         Einde 315 Hoofdstuk 6 - Doorvechten! 330         Gerbrandy’s positie versterkt 336         Nieuwe ministers 341         Prinses Juliana / Prins Bernhard 365         Buitengewone Raad van Advies 373         Beleid jegens bezet Nederland 379         A 1 en A 6 419         Regeringsfinanciën 429         Rekenkamer 442         Diverse activiteiten 446         De West 461 Hoofdstuk 7 - Hulp aan Engelandvaarders en Joodse vluchtelingen 492         De regering en de Joden 498         Regeringscommissariaat voor de vluchtelingen 526         Zweden 537         Frankrijk en België 540         Zwitserland 563         Spanje 577         Portugal 592         Terugblik 596 Hoofdstuk 8 - Buitenlands beleid 605         Gezanten naar Moskou en naar het Vaticaan 614         Kleine en grote mogendheden 623         Duitslands toekomst 632         Atlantische samenwerking? 640         Benelux 652         Slot 656 Hoofdstuk 9 - Strijdkrachten 658         Recrutering 662         Irene-brigade 674         No. 2 (Dutch) Troop van de Commandos 682         Bij de RAF / Marineluchtvaartdienst 685         Marineschepen 694 Rijksinstituut Voor Oorlogsdocumentatie / Staatsuitgeverij Den Haag;

24.

Boeknummer: 00359   Het Koninkrijk der Nederlanden in WO II deel 9 tweede helft Londen Oorlog -- Tweede wereldoorlog, algemeen           (1979)    [dr. L. de Jong] Het Koninkrijk der Nederlanden in WO II deel 9 tweede helft Londen Inhoud Hoofdstuk 10 - Koopvaardij 721         Op zee 727         De Shipping 750         Vaarplicht en vordering 768         Kerstens en de reders 774         De koopvaardij onder overheidsbewind 785         Slot 790 Hoofdstuk 11 - Geheime diensten 794         De diensten en hun werk 795         Van ’t Sant 811         Opleiding en uitrusting der geheime agenten 836         Centrale Inlichtingendienst 849         SOE-Dutch vóór het Englandspiel 856         Groep-Hazelhoff Roelfzema / Kolonel de Bruyne 859         Plan for Holland / Plan B 875         Crisis in het inlichtingenwerk 888         ‘Zweedse Weg’ 897         ‘Zwitserse Weg’ 900         Bureau Inlichtingen 908         Bureau Bijzondere Opdrachten 921         Terugblik 929 Hoofdstuk 12 - ‘Englandspiel’ 936         Security-checks 941         Verloop van het Englandspiel tot juni '43 947         Waarschuwingen 987         Het Englandspiel in de tweede helft van '43 997         Dourlein en Ubbink / Schoon schip 1002         Het lot der agenten 1022         Slot 1028 Hoofdstuk 13 - Hoe Indië te bevrijden? 1041         De 7 december-toespraak 1049         Militaire zaken / bestuur 1070         Concentratie waar? 1088         Plan 1: de nieuwe vloot 1095         Plan 2: de mariniersbrigade 1097         Plan 3: de gezagsbataljons 1100         Plan 4: het legerkorps 1106         Plan 5: de luchtmacht 1114         De regering en de Geallieerde strategie 1118         Slot 1121 Hoofdstuk 14 - ‘Vernieuwd’ Nederland? 1131         De plaats van de kerken 1138         Partijwezen 1163         Staatsbestel 1183         Radiobestel 1197         Sociaal bestel 1201         Slot 1209 Hoofdstuk 15 - Bijzondere rechtspleging / Zuivering /Rechtsherstel 1212         Bijzondere rechtspleging 1213         Zuivering 1222         Rechtsherstel 1234         Slot 1238 Hoofdstuk 16 - Economische en sociale wederopbouw 1240         Voedselaankoopbureau 1241         Kerstens in moeilijkheden 1245         Netherlands Office for Relief and Rehabilitation 1249         Financiën en economie 1252         Sociaal beleid 1259 Hoofdstuk 17 - Strijd om de macht 1266         Vier wensen van de koningin 1269         Bijzondere Staat van Beleg 1298         Het apparaat van het Militair Gezag 1315         Van den Tempel en de repatriëring 1326         Conflict inzake de ‘kwartiermakers’ 1329         Van Angeren en Kerstens nemen ontslag 1332         Slot 1351 Hoofdstuk 18 - De regering en de bestuursvoorziening 1356         Provinciale en gemeentelijke besturen 1357         Vertegenwoordigende lichamen 1361         Oppositie 1373         Conflict met de koningin 1387         Slot 1394 Hoofdstuk 19 - De regering en de illegaliteit 1401         Pro en contra de OD 1403         De Staehle-zaak en haar gevolgen 1416         Van Heuven Goedhart 1421         Het telegram van 8 juni '44 1432 Datumlijst 1443 Bijlage 1 - De Londense ministeries, mei 1940- februari 1945 1449 Bijlage 2 - Overzicht van de geheime agenten die onmiddellijk vóór of door het ‘Englandspiel’ in Duitse handen vielen 1452 Lijst van illustraties 1455 Lijst van kaarten 1458 Lijst van tabellen 1458 Rijksinstituut Voor Oorlogsdocumentatie / Staatsuitgeverij Den Haag;

25.

Boeknummer: 00360   Het Koninkrijk der Nederlanden in WO II deel 10 eerste helft Het laatste Jaar I Oorlog -- Tweede wereldoorlog, algemeen           (1980)    [dr. L. de Jong] Het Koninkrijk der Nederlanden in WO II deel 10 eerste helft Het laatste Jaar I Inhoud Hoofdstuk I — D-Day / De Geallieerde doorbraak 1         D-Day 5         Moeizame strijd 13         Oostelijk front 21         Aanslag op Hitler 29         Geallieerde doorbraak 38 Hoofdstuk 2 — Bezet Nederland, zomer '44 52         Dagelijks leven / Duitse druk 59         Panorama der illegaliteit 78         Coördinatie / Wie krijgt hulp uit Engeland? 101         Begin van de spoorwegsabotage 110         Verwarring aan Duitse kant 121 Hoofdstuk 3 - Londen, zomer '44 129         Van Heuven Goedharts eerste weken in Londen 133         Oprichting van het College van Vertrouwensmannen 141         Augustus: een reeks conflicten 145         Positie van het Militair Gezag 157         Wapens voor de illegaliteit 160         Prins Bernhard Bevelhebber der Nederlandse strijdkrachten 163         Maandag 4 september 172 Hoofdstuk 4 — Dolle Dinsdag 175         De NSB’ers op de vlucht 180         De Nederlandse Arbeidsdienst stroomt leeg 199         Alsof er geen bezetter meer was 201         Six en het College van Vertrouwensmannen 209         Acties der illegaliteit 221         Het concentratiekamp Vught ontruimd 230         Nieuws uit Londen 238 Hoofdstuk 5 — Van Dolle Dinsdag tot ‘Market-Garden' 240         De Geallieerde transportcrisis 242         Hitlers besluiten 248         De Wehrmacht zet zich schrap 254         Graven! 260         Roof en terreur 265         Nieuwe opdrachten aan de illegaliteit 273         Raad van Verzet/Knokploegen 276         Top-Driehoek 291         Londen 301         Maastricht bevrijd 305         Opnieuw Londen 308 Hoofdstuk 6 - ‘Market-Garden' / Spoorwegstaking 310         Zondag 17 september 327         Spoorwegstaking 344         Eindhoven / ‘Hell’s Highway’ 360         Nijmegen 366         Arnhem en Oosterbeek 372         Londen 399         Raad van Verzet/Knokploegen 403         Begin van de vernieling der grote havens 409         Is ‘Arnhem’ verraden ? 410         Terugblik 428 Hoofdstuk 7 - De strijd in het Zuiden 432         Zuid-Limburg 439         Ten oosten van de ‘Corridor’ 442         Venlo en Roermond 447         Ten westen van de ‘Corridor’ 460         Zeeland 472         Tussen de grote rivieren 503         Slot/Nederland gesplitst 508 Rijksinstituut Voor Oorlogsdocumentatie / Staatsuitgeverij Den Haag;

26.

Boeknummer: 00361   Het Koninkrijk der Nederlanden in WO II deel 10 tweede helft Het laatste Jaar I Oorlog -- Tweede wereldoorlog, algemeen           ( 1980)    [dr. L. de Jong] Het Koninkrijk der Nederlanden in WO II deel 10 tweede helft Het laatste Jaar I Inhoud Hoofdstuk 8 — ‘Londen’ arriveert 515         Militair Gezag - eerste perikelen 517         De Binnenlandse Strijdkrachten krijgen arrestatie-         bevoegdheid 534         ‘Het MG moet alles doen’ 548 Hoofdstuk 9 — Problemen voor het Militair Gezag 553         Het apparaat 561         Oorlogsgebied 567         Voedselnood 580         Verdere transportproblemen / Het energietekort 589         Goederentekort 609         Sociaal-economisch beleid 617         Zuivering 625         Kritiek op het Militair Gezag / Terugblik 648 Hoofdstuk 10 - Politiek in het bevrijde Zuiden 663         ‘Vernieuwing’ 667         Ondernemers en arbeiders 686         De ‘zuilen’ komen terug 691         Terugblik 703 Hoofdstuk 11 — Recrutering / De Stoottroepen 708         Oorlogsvrijwilligers en dienstplichtigen 719         De Stoottroepen 727 Hoofdstuk 12 — Arrestatiebeleid 741         Arrestatieregelingen in oktober en november '44 746         December '44, januari '45: twee maanden vol conflicten 754         De arrestatieregeling voor het nog te bevrijden gebied 783         Het lot der gedetineerden 788         Eerste Tribunalen 807         Slot 809 Hoofdstuk 13 - Regering en Militair Gezag 823         Kruis en de ‘kwartiermakers’ 825         De strijd om het Militair Gezag in Londen 847         Reacties 858         Slot 862 Hoofdstuk 14 — Val van het tweede kabinet Gerbrandy 871         De koningin zoekt bondgenoten 875         Positie van prins Bernhard 886         Een regeling voor het noodparlement? 890         Het kabinet biedt ontslag aan 905 Hoofdstuk 15 — Het derde kabinet-Gerbrandy 925         Gerbrandy zet Burger uit het kabinet 927         De delegatie uit het bevrijde Zuiden 943         Wie wordt formateur? 950         Formatie 959         Reacties / Beoordeling 972         De koningin in het Zuiden 984         Activiteit van het nieuwe kabinet 988 Datumlijst 993 Bijlage: Het tweede en het derde kabinet-Gerbrandy 999 Lijst van illustraties 1001 Lijst van kaarten 1005 Rijksinstituut Voor Oorlogsdocumentatie / Staatsuitgeverij Den Haag;

27.

Boeknummer: 00362   Het Koninkrijk der Nederlanden in WO II deel 10b eerste helft Het laatste Jaar II Oorlog -- Tweede wereldoorlog, algemeen           (1981)    [dr. L. de Jong] Het Koninkrijk der Nederlanden in WO II deel 10b eerste helft Het laatste Jaar II Inhoud Hoofdstuk 1 - Naar de katastrofe 1         Vernieling van de havens van Rotterdam en Amsterdam 7         De bezetter en de Spoorwegstaking 10         Steenkooltekort 23         De Wehrmacht grijpt in 31         Putten / Renesse 43         Nederland wordt leeggeroofd 68         Dwangarbeid 82         Terugblik 90 Hoofdstuk 2 — Jacht op de mannen 96         Oosten en noorden des lands 98         Het westen 104         De Liese-Aktion 123         Het lot der weggevoerden 140         Na de jacht 150 Hoofdstuk 3 — Hongerwinter 153         Daling der rantsoenen 157         De Centrale Keukens 163         Hirschfeld grijpt in 169         De strijd tegen de koude 173         Hongersnood 179         Zwarte markt 211         In bezet gebied georganiseerde hulp 221         Hongertochten 244         Terugblik 262 Hoofdstuk 4 - Seyss-Inquart / De ‘foute’ sector 267         De gelijkschakeling opgegeven 271         De NSB’ers in Duitsland 277         Militarisatie 287         De SS in de aanval 294         Desintegratie van de NSB 297         Seyss-Inquart 314 Hoofdstuk 5 - Terreur 324         Apparaat van de SD 327         De kampen Ommen en Amersfoort 339         Martelingen 348         Todeskandidaten 363         Contacten in Den Haag 391         De zogenaamde aanslag op Rauter 418 Hoofdstuk 6 - Illegaal werk 428         Nieuwe moeilijkheden 429         Illegale pers 446         Hulp aan onderduikers 459         De Spoorwegstaking en de zorg voor de stakers 465         Telefoonverbindingen 487         Spionage 496         Crossen 512         ‘Pilotenhulp’ 520         Nationaal Steunfonds 531         Gevolgen van verraad 542         Slot 550 Hoofdstuk 7 — Koot, Thijssen en van Bijnen 556         Kolonel Koot en de ‘Delta’s’ 560         Six en de OD 576         Thijssen en de RW 582         Van Bijnen en de Knokploegen 610         Slot 648 Hoofdstuk 8 - De Binnenlandse Strijdkrachten 650         Steun van buiten 651         Koots moeilijkheden 657         De gewestelijke commandanten 666         De droppings 683         De BS in actie 689         Prins Bernhard grijpt in 704         Verzet en illegaliteit in de hongerwinter 712         Terugblik op de BS 716 Lijst van illustraties 727 Lijst van kaarten 730 Lijst van tabellen 730 Rijksinstituut Voor Oorlogsdocumentatie / Staatsuitgeverij Den Haag;

28.

Boeknummer: 00427   Alsof het ons eigen kind was Deel 1 Oorlog -- 13.004           (2011)    [Fred Roodenburg] Alsof het ons eigen kind was Een terugblik op de redding van meer dan honderd Joodse kinderen tijdens de Tweede Wereldoorlog, georganiseerd vanuit het Noord-Limburgse dorp Tienray zie ook boek 00428 deel 2 Inhoud Deel 1 1.   Inleiding................................................................. 2 2.   Hoe het allemaal begon.................................................... 8 3.   Piet Meerburg en de Amsterdamse Studenten Groep (A.S.G.)................. 14 4.   De verzetskrant 'Voor de Vrijheid', met toelichting...................... 20 5.   Het 'Plakboek Tienray'................................................... 58 6.   Hanna van de Voort...................................................... 123 7.   Nico Dohmen............................................................. 177 8.   De razzia in Tienray.................................................... 215 9.   Wat de kranten zoal schreven............................................ 269 10.  De Noord-Limburgse pleegouders per dorp (America t/m Melderslo)...... 285 11.  Namenregister - duiknamen en familienamen (Deel 1)..................... 639 Inleiding Het prachtige ‘Plakboek Tienray’, zie hoofdstuk 5, laat al een bepaalde hoeveelheid Noord-Limburgse gebeurtenissen tijdens de Tweede Wereldoorlog zien, maar de bedoeling van dit boek is om daaraan een zeer aanzienlijke uitbreiding te geven. Deze uitbreiding betreft in het bijzonder het zo veel mogelijk in detail bekend maken van de zeer vele en moedige Noord-Limburgse pleegouders en de bij hen tijdens de Tweede Wereldoorlog ondergedoken joodse kinderen. Daarbij moet er bemoeienis zijn geweest van de verzetsgroep in Tienray, mede om de omvang van dit boek nog enigszins binnen de perken te houden. Met veel inspanning is geprobeerd de gegevens van al die pleegouders, zo veel jaar na het einde van die oorlog, te achterhalen. Geheel volledig zijn deze gegevens niet. Het was beslist veel te gevaarlijk om tijdens de oorlogsperiode aantekening te houden van welk kind zich waar bevond. Mochten dergelijke aantekeningen, bijvoorbeeld na een eventueel verraad, door de Duitse vijand worden gevonden, dan zou dat vrijwel zeker tot een grote ramp hebben geleid. Niet alleen voor de groep van personen die zich bezig hield met het onderbrengen van de joodse kinderen en de joodse kinderen zelf, maar ook voor hun pleegouders. Gelukkig bleek het mogelijk veel basisgegevens te achterhalen uit de na de oorlog gemaakte aantekeningen uit de persoonlijke herinneringen van vooral Nico Dohmen. Er is gestreefd naar volledigheid, zowel wat de pleegouders betreft als de joodse kinderen met inbegrip van een beperkt aantal volwassenen. Ik ben er zeker van daarin niet volledig te zijn geslaagd. Maar klopt het dan wel allemaal wat er in deze ruime terugblik is beschreven? Nee, helaas, ook dat niet. Meer dan vijfenzestig jaar na het einde van de Tweede Wereldoorlog is het een onmogelijke opgave gebleken om alle feiten en feitjes met betrekking tot de Noord- Limburgse hulp aan ondergedoken joodse kinderen, georganiseerd vanuit Tienray, tot in detail en juist weer te geven. De betreffende pleegouders zijn nu vrijwel allemaal overleden en zelfs van hun kinderen zijn er thans nog maar weinig in leven. In een aantal gevallen moest dan de, meestal zeer beperkte, informatie via mondelinge overlevering van de kleinkinderen komen. Maar ook direct na afloop van die grote en verschrikkelijke oorlog zou een geheel betrouwbare en tot in alle details feitelijke weergave niet mogelijk zijn geweest. Al was het alleen maar, omdat niet iedereen zich alle details uit die turbulente periode precies had kunnen herinneren. Dan resteert een zo betrouwbaar mogelijke weergave van wat zich zoal in vooral de periode 1943-1945 heeft afgespeeld. En die poging is daartoe, met de uitgave van dit boek, ondernomen. Bij voorbaat dus een verontschuldiging voor alle zaken die ten onrechte in het geheel niet zijn opgenomen of toch niet geheel conform de feiten zijn. ‘Rodt mensen vindt ik het’, schreef een toen 12-jarig joods meisje aan haar ouders. 'In Limburg wonen de humaanste mensen van de wereld’, schreef Mau Peres. klik op de pijlpunt links voor de volledige inleiding Dat de pleegouders, gezien vanuit het ondergedoken joodse kind, heel verschillend werden ervaren, blijkt wel uit vorenstaande twee citaten. Voor een groot deel valt dat ook wel te verklaren, zelfs zonder hierbij een diepgaande analyse te maken. Al dan niet bestaande problemen waren voor een deel toe te schrijven aan de leeftijd van het betreffende kind en aan de achtergrond van- en de opvoeding door zijn of haar biologische ouders. Maar ook de trieste omstandigheden speelden een belangrijke rol. Mogelijk was ook het feit of het joodse kind een jongen of een meisje was, van invloed. Het lijkt er wel op dat meisjes het tijdens die periode, over het algemeen gesproken, moeilijker hebben gehad dan jongens. Maar hoe de ervaringen bij de Noord-Limburgse pleegouders ook zijn geweest, bij de overgrote meerderheid van de joodse kinderen overheerst het gevoel van een al dan niet grote mate van blijdschap en dankbaarheid, boven die van verdriet. Nico Dohmen schreef, heel terecht, over de toewijding en het verantwoordelijkheidsgevoel, waarmee de joodse kinderen door de pleegouders werden opgevangen. Tijdens mijn gesprekken met de nabestaanden van de pleegouders bleek meermalen een bepaalde mate van teleurstelling te bestaan dat het betreffende joodse kind na de oorlog geen, contact meer heeft gehad met zijn of haar pleegouders. Dat wil ik hier in geen geval goedpraten. Wel meen ik, dat erin een bepaald aantal gevallen sprake is geweest van wat je zou kunnen noemen ‘verzachtende omstandigheden’. Sommige kinderen waren nog te jong om te kunnen weten, waar zij ondergedoken zijn geweest. En een aantal kinderen weet zich, door het grote aantal onderduik- adressen dat zij hadden, niet meer te herinneren bij welke families dat was of zelfs in welke plaats zij waren. En dan waren er joodse kinderen die zodanig traumatisch ‘uit de oorlog zijn gekomen’, dat zij in het geheel niets meer met die rampperiode te maken wilden hebben. Die wilden, om zichzelf te beschermen, alleen nog naar de toe- komst kijken. Toch weet ik, dat ook de kinderen die na de oorlog geen contact meer met hun pleegouders hebben gehad, deze wel degelijk dankbaar zijn geweest. Door het steeds groter wordende risico van deportatie en de toenemende activiteit van de verzetsgroepen, kwamen de joodse kinderen vooral in de periode september tot en met december 1943 naar Noord-Limburg. Er waren ongeveer twee keer zoveel jongens in Noord-Limburg ondergedoken als meisjes. Hun gemiddelde leeftijd op 1 november 1943 was bijna 9½ jaar. Bijna 2/3 van de in Noord-Limburg ondergedoken joden was in Amsterdam geboren. ‘In Limburg woonden de humaanste mensen van de wereld’, schreef Mau Peres. Maar waren het dan ook allemaal ‘helden’? Ik meen van wel, of minstens bijna allemaal. Volgens het Wolters’ Nederlandse woordenboek is een held ‘iemand die uitblinkt door moed’. Maar de betekenis van het woord ’held’ is tegenwoordig breed. Het kan worden aangetroffen in elke omstandigheid waarin men iemand bewondert. ‘Je bent mijn held’. Of, ‘Hij was de held van de dag’. Waren deze pleegouders ook helden? De een wellicht meer dan de ander. De risico’s waren weliswaar niet zo goed in te schatten, maar dat de onderdrukkers meedogenloos waren en op een barbaarse wijze konden toeslaan, was bekend. Desondanks hielp men vele medemensen, onder wie joodse kinderen. Wat zou er gebeuren, als er een razzia1 werd gehouden; hoe zou het dan aflopen? Niemand die dat toen met zekerheid kon voorspellen. Dus wat te doen? Een joods kind of een andere bedreigde persoon niet in huis opnemen en daardoor misschien in gewetensnood komen, of toch dat niet te voorspellen risico nemen voor zo lang de Duitse bezetting zou kunnen duren. Dan moest men de kans op een lange gevangenisstraf of misschien nog veel erger aanvaarden. Ondanks die grote risico’s, kozen vele Noord-Limburgers voor het laatste. En daarom waren het, naar mijn mening, ‘helden’. Vrijwel allemaal, vrijwel stuk voor stuk. En dat geldt ook voor die moeder van elf kinderen in Swolgen die, nadat bekend was geworden dat erin de directe omgeving een razzia had plaatsgevonden, enorm bang was geworden en vond dat haar joodse onderduiker niet langer in huis kon blijven vanwege de enorme risico’s voor haar hele gezin. Was zij niet ook een ‘heldin’ geweest, zeker tot die fatale datum? De echtgenoot van die Swolgense moeder stond toen voor een geweldig dilemma. De jongen toch in huis houden of proberen een ander onderkomen voor hem te vinden. Tot dat laatste werd uiteindelijk besloten! En wat zou er niet voor vreselijks kunnen gebeuren, als Hanna van de Voort, Nico Dohmen, Curt Loewenstein of één van de anderen van de ‘Groep Tienray’, het slachtoffer van een razzia zou zijn geworden? Zouden zij dan niet, door de beulen daartoe gedwongen, doorslaan en alles verraden. Wat een enorme risico’s! In dit boek zijn alleen die joodse kinderen en pleegouders opgenomen, waarvan het waarschijnlijk is dat vooral Hanna van de Voort en / of Nico Dohmen, in welke mate en in welk stadium dan ook, bij het vinden van een pleegadres betrokken zijn geweest. Het is bekend dat meerdere joden in Tienray en omgeving voor een langere of kortere tijd ondergedoken zijn geweest, waarvan echter geen betrokkenheid vanuit de ‘Groep Tienray’ kon worden vastgesteld. Bijvoorbeeld de op 4 augustus 1922 te Amsterdam geboren Jacob Vecht was, met de duiknaam ‘Dick Korf’, gedurende de periode november 1943 tot november 1944 ondergedoken bij de familie J.M. Lomme-Koppes, Broekstraat B 176 te Broekhuizenvorst. Vanzelfsprekend verdienen die pleegouders even zoveel eer. Voorts dient te worden opgemerkt dat een groot aantal kinderen op meerdere pleegadressen, ook binnen Tienray en omliggende dorpen, ondergedoken is geweest. Het bleek vrijwel onmogelijk om de juiste volgorde van die onderduikadressen te achterhalen. Veel, zeer veel in Noord-Limburg ondergedoken joden hebben hun leven aan deze Noord-Limburgse ‘helden’ te danken. Daardoor konden zij in de meeste gevallen in leven blijven en later zelf een gezin stichten. Zij zullen niet hebben verzuimd, hun kinderen en wellicht ook hun kleinkinderen van hun Noord-Limburgse ‘helden’ te hebben verteld. Slechts een klein aantal Noord-Limburgse ‘helden’ hebben, al dan niet postuum, meestal op initiatief van de joodse onderduiker, een YadVashem onderscheiding gekregen. Anderen, die deze onderscheiding misschien nog veel meer verdienden, hebben deze echter, om wat voor redenen dan ook, nooit mogen ontvangen. Dat maakt het belang van dit boek des te groter. Het boek ’ln Memoriam’ bevat de namen van de ruim 100.000 Joodse oorlogsslachtoffers, die tijdens de Tweede Wereldoorlog uit Nederland werden gedeporteerd en van wie geen graf bekend is. De gegevens in dat boek zijn ontleend aan de gedenkboeken van de Oorlogsgravenstichting in Den Haag. Het doel van deze gedenkboeken is de Nederlandse oorlogsslachtoffers voor wie geen graf kon worden ingericht op passende wijze te herdenken, opdat zij naam voor naam in de herinnering voort blijven bestaan. In dat boek treffen we de namen aan van acht kinderen en twee volwassenen, die in Noord-Limburg ondergedoken zijn geweest en daarom ook vanaf deze plaats worden herdacht. Het zijn: Duifje Gans, geboren op 13 juni 1933 in Amsterdam en overleden op 6 september 1944 in Auschwitz. Duifje Gans was het laatst ondergedoken bij de familie J. Loogman-van Lunteren in Venray. Duifje werd maar 11 jaar. Arthur Ginsberg, geboren op 24 maart 1927 in Frankfort am Main en overleden op 16 oktober 1944 in Auschwitz. Arthur Ginsberg was het laatst ondergedoken bij de familie J. Schoeber-Vollenberg in America. Arthur werd maar 17 jaar. Benjamin Ginsberg, geboren op 7 september 1893 in Jedrzejow en overleden op 16 oktober 1944 in Auschwitz. Hij was de vader van Arthur Ginsberg. Benjamin Ginsberg was het laatst ondergedoken bij de familie J. Schoeber-Vollenberg in America. Benjamin werd maar 52 jaar. Rosa Ginsberg-Rosen, geboren op 10 juni 1897 in Winszniz en overleden op 31 oktober 1944 in Auschwitz. Zij was de moeder van Arthur Ginsberg. Rosa Ginsberg-Rosen was het laatst ondergedoken bij de familie J. Schoeber-Vollenberg in America. Rosa werd maar 48 jaar. Mathilda Elly Hartogs, geboren op 6 februari 1933 in Amsterdam en overleden op 6 september 1944 in Auschwitz. Mathilda Elly was het laatst ondergedoken bij de familie P.J.H. Swinkels-Bouten in Oirlo en werd bij de razzia op 6 juli 1944 in Oirlo gearresteerd. Mathilda Elly werd maar 11 jaar. Sara Heimann, geboren op 4 oktober 1933 in Amsterdam en overleden op 6 september 1944 in Auschwitz. Sara was het laatst ondergedoken bij de familie G. Baten-Rongen in Oirlo en werd bij de razzia Op 6 juli 1944 in Oirlo gearresteerd. Sara werd maar 10 jaar. Flora de Paauw, geboren op 15 december 1933 in Amsterdam en overleden op 6 september 1944 in Auschwitz. Floortje was het laatst ondergedoken bij de familie J.H. van Geffen-Nabben in Tienray en werd bij de razzia in de nacht van 31 juli op 1 augustus 1944 opgepakt. Floortje werd maar 10 jaar. Willem de Paauw, geboren op 17 december 1934 in Amsterdam en overleden op 6 september 1944 in Auschwitz. Wimke was het laatst ondergedoken bij de familie F.H. Cruysberg-Huberts en zoon W. Cruysberg, die gehuwd was met Lies Dietz, in Tienray. Hij werd bij de razzia in de nacht van 31 juli op 1 augustus 1944 opgepakt. Wimke werd maar 9 jaar. Louis van Wezel, geboren op 16 mei 1936 in Amsterdam en overleden op 18 oktober 1944 in Auschwitz. Louis was het laatst ondergedoken bij de familie P.H. Nabben-Meuffels in Tienray en werd opgepakt bij de razzia in de nacht van 31 juli op 1 augustus 1944. Louis werd maar 8 jaar. Victor David van Wezel, geboren op 6 maart 1934 in Amsterdam en overleden op 18 oktober 1944 in Auschwitz. Victor David was het laatst ondergedoken bij de familie J.M. T. van Wanroy-Hermans in Broekhuizenvorst en werd opgepakt bij de razzia in de vroege ochtend van 1 augustus 1944. Victor David werd maar 10 jaar. Er bestaat de nodige onduidelijkheid over de datum dat de razzia in Tienray heeft plaatsgevonden. Bij nader onderzoek blijkt deze ramp zich te hebben voltrokken in de nacht van 31 juli 1944 op 1 augustus 1944, dus feitelijk op dinsdag 1 augustus 1944. Die datum is in dit boek dan ook steeds aangehouden. Dit boek had nooit tot stand kunnen komen zonder de hulp van de zeer vele kinderen en kleinkinderen van de pleegouders van toen. Ik ben ze, zonder uitzondering, zeer dankbaar. Mede door hun bijdragen, zowel tekstueel als visueel, zijn de pleegouders niet langer anoniem gebleven. Ik zou voorts nog heel veel anderen, waaronder Jaap Polak, moeten bedanken voor hun bijdrage aan de totstandkoming van dit boek. En dat doe ik hierbij dan ook! Maar in het bijzonder bedank ik de Noord-Limburgse medewerking van: Bert Billekens, Sevenum, Jeu Derikx, Broekhuizenvorst, Leonoor Folkerts-van de Voort, Venray, Door Franssen-Camps, Swolgen, Wim Jochijms, Blitterswijck, Grad Lenssen, Horst, Jan van Lipzig, Meerlo, Wies Peeters, Broekhuizen, Betsy Snellen-Huberts, Tienray, Sraar Voesten, Grubbenvorst en Bep Vriens-Verstappen, Oirlo. Veel, heel veel Noord-Limburgse pleegouders die de eer niet wilden maar deze wel verdienden, krijgen deze nu alsnog. Zij het, helaas, postuum. Fred Roodenburg, april 2011 Boek, beter, Best Caastricum;

29.

Boeknummer: 00428   Alsof het ons eigen kind was deel 2 Oorlog -- 13.004           (2011)    [Fred Roodenburg] Alsof het ons eigen kind was Een terugblik op de redding van meer dan honderd joodse kinderen tijdens de Tweede Wereldoorlog, georganiseerd vanuit het Noord-Limburgse dorp Tienray Inhoud deel 2 12. De Noord-Limburgse pleegouders per dorp (Oirlo t/m Well)............. 650 13. De joodse kinderen in Noord-Limburg.................................. 868 14. De bijeenkomst te Amsterdam op 4 juni 2003.......................... 1255 15. Afkortingen en begrippen............................................ 1294 16. Namenregister-duiknamen en familienamen (Deel 2).................... 1308 17. Bibliografie........................................................ 1319 Zie ook boek 00427 voor deel 1 en de inleiding behorende bij deel 1 en 2 Boek, beter, Best Caastricum;

30.

Boeknummer: 00479   Princenhage Vroeger en Nu Historie -- Princenhage, algemeen           (1976)    [Werkgroep Haagse Beemden] Catalogus tentoonstelling Princenhage Vroeger en Nu op 14-15-16 mei 1976 (t.g.v. de torenhaanfeesten) in de Johanneskerk, Dreef 5 Breda-Princenhage INHOUD Lijst van inzenders Voorwoord I. Archiefstukken 101 t/m 112 II. Kaarten 210 t/m 220 III. Gebeurtenissen 301 t/m 333 VI. Dorpsgezichten 401 t/m 499           A. algemeen           B. straten in de kom           C. gehuchten en buitenplaatsen 501 t/m 531 V. Burgerlijke gemeente VI. Kerken 601 t/m 674           A. De St. Martinuskerk te Princenhage           B. De O. L. V. Hemelvaartkerk te Prinsenbeek           C. De Johanniskerk te Princenhage VII Gilden, schutterijen en verenigingen 701 t/m 714 VIII Economisch leven en diversen 801 t/m 806 IX. Literatuur 901 t/m 921 X. Korte schets van de geschiedenis van Princenhage VOORWOORD. Ter gelegenheid van de Torenhaanfeesten had het organiserend comité o. a. ook de idee, om naast het terugplaatsen van de haan en kruis op de toren van de Martinuskerk ook een braderie, een ambachtendorp, festiviteiten en tentoonstellingen te doen plaatsvinden in de oude kern van het dorp Princenhage in Breda. Voor de historische tentoonstelling richtten zij hun verzoek tot de Werkgroep Haagse Beemden, die er niet lang behoefde over na te denken om ja te antwoorden. Op de eerste plaats werd door de Werkgroep Haagse Beemden de tentoonstelling 'Het Verleden van Princenhage', welke gehouden werd in 1966 - dus precies tien jaren gele- den - nog eens goed bekeken. Het bleek dat veel daaruit bruikbaar zou zijn, maar toch ook dat verschillende leemten sinds die tijd gelukkig opgevuld konden worden. De medewerking werd gevraagd aan de heer Kimmel, conservator van het Stedelijk en Bisschoppelijk Museum te Breda, en de heren Brekelmans en Lohmann, respectievelijk archivarissen in Breda en Prinsenbeek. Daarna werd een indeling gemaakt van en voor de tentoonstelling en moest naar een passende ruimte worden gezocht. We kwamen daarbij op de idee om de hervormde kerk, 'De Johanneskerk' aan de Dreef 5 te Princenhage als tentoonstellingsruimte in te richten. We vroegen daartoe toestemming aan de kerkeraad en bij monde van de voorzitter de heer E.Rutjens werd ons deze gaarne gegeven. Daarna moest er hard in de weinige tijd, die ieder van ons heeft, gewerkt worden, om een en ander in orde te krijgen. Wij willen ons bij voorbaat dan ook gaarne verontschul- digen, indien de bezoeker feilen mocht ontdekken in de beschrijving of kritiek wil uitoefenen op de onvolledigheid der verzameling. Toch willen wij niet nalaten om de vele mensen, die dikwijls zeer spontaan hulp boden, te bedanken. Wij hopen dat ook deze tentoonstelling 'PRINCENHAGE VROEGER EN NU' in 1976 voor U een interessante kennismaking of vernieuwde kennismaking zal zijn met het verleden van Princenhage. Werkgroep Haagse Beemden Karel Leenders, Herman Dirven, Piet Dekkers, George Dirven, Jan Lodewijk Organisatie Torenhaanfeesten;

Uitgebreid zoeken