HEEMKUNDEKRING OP DE BEEK PRINSENBEEK Beeldbank Bibliotheek

 

Aantal gevonden publicaties : 34   (uit: 667) Getoond wordt publicatie : 1 t/m 30	Uitgebreid zoeken
Gesorteerd op:  Boeknummer

1.

Boeknummer: 00004   Van Wirs Kante Oorlog -- Tweede Wereldoorlog, Breda/Princenhage           (2019)    [ Harry Benschop, Toon en Peter de Bont, Jan Boot Frans van den Brandt, Jeroen Geerts, Lia van Gils, Herman Janssen, Sylvie Koks, Ad Leijten, Oscar de Rooij, Frans Staes, Frank Tuijtelaars, Frans Tuijtelaars, Jos van Roozendaal, Antoon van Tuijl] Driemaandelijks tijdschrift van heemkundekring 'Amalia van Solms', Baarle-Hertog-Nassau. Jaargang 34 nr. 3, september-november 2019. Voorwoord In oktober is het 75 jaar geleden dat Baarle is bevrijd. Alle aanleiding om als heemkundekring bij stil te staan, op een manier die past bij Amalia’, door het optekenen van verhalen en door het doen van onderzoek. Het resultaat kunt u lezen in dit extra dik (thema)nummer van ons ledenblad Van Wirskaante dat we voor deze gelegenheid met veel plezier verspreiden onder alle inwoners van Baarle-Hertog en Baarle-Nassau. 75 jaar is de laatste mogelijkheid om nog ooggetuigen te spreken of verhalen te horen van mensen die zelf een herinnering hebben aan de oorlogsperiode en de tijd er vlak na. De oproepen die Amalia begin dit jaar heeft gedaan voor fotomateriaal, documenten en bovenal verhalen in de Tweede Wereldoorlog hebben een onverwacht grote respons opgeleverd. Zoveel dat niet alles kon worden opgenomen in deze Van Wirskaante. Verhalen over het dagelijks leven in Baarle, de kleine dingen die nog steeds in de herinnering zitten. Verhalen die daarnaast een mooi tijdsbeeld geven, soms in een bijzin, soms is er een halve pagina of meer voor ingeruimd. Die verhalen kunnen na 75 jaar wat zijn ingekleurd, maar voor de verteller geeft het precies aan hoe hij of zij zich die tijd herinnert of heeft beleefd. De Baarlese enclavesituatie zorgt er voor dat zaken in Hertog en Nassau net wat anders lopen. Met de vraag ‘Hoe zat dat dan in de Tweede Wereldoorlog? is Amalia in de archieven van Baarle-Hertog en Baarle-Nassau (in het Regionaal Archief Tilburg) gedoken om meer te weten te komen over de distributie, het bestuur en de wederopbouw. Dat leverde weer nieuwe informatie op. Natuurlijk is in deze Van Wirskaante ook het verhaal van de bevrijding te lezen, een strijd die 28 dagen heeft geduurd. Frank Tuijtelaars zet alles voor ons op rij, waarbij hij ons wijst op de onverwacht felle tegenstand van de Duitsers, juist in Baarle, vanwege de strategische ligging van ons dorp. Meer dan acht jaar heeft Oscar de Rooij zich vastgebeten om alle informatie boven water te krijgen over de slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog in de gemeenten Nassau en Hertog. Het gaat om 227 namen, vaak jonge mensen amper 20 jaar oud. Achterin dit boekje is een Lijst van slachtoffers opgenomen. Die wordt ook geplaatst op de website van Amalia. Zo is er steeds een up-to-date overzicht, want dat heeft het onderzoek van Oscar geleerd, het is nooit af. Dat geldt ook voor ander onderzoek. Lees het verhaal van de vliegtuigcrash in Zondereigen, en je weet dat er nog heel wat onderzoek nodig is om — /5 jaar na dato! — klaarheid te krijgen. Dat is precies wat Amalia tot haar taak rekent. Zaken tot de grond toe uitzoeken én er verslag van doen. Uit verhalen, uit opmerkingen die soms terloops zijn gemaakt maar ook tijdens het zoeken in archieven kwamen nieuwe vragen naar boven. Vragen waarvan je voorvoelt dat het soms veel moeite en tijd zal vragen om er een antwoord op te vinden. En zorgvuldigheid. In komende nummers van Van Wirskaante gaat u er beslist meer over lezen. Ook over onderwerpen die in dit nummer niet meer aan bod konden komen zoals het verzet en de wederopbouw. En wie nog verhalen, documenten, foto's of tips heeft, Amalia houdt zich aanbevolen. Werkgroep 75 jaar bevrijding Baarle Ad Jacobs, Michel Antens en Harry Benschop Heemkundekring Amalia van Solms Baarle Hertog/Nassau;

2.

Boeknummer: 00008   Ach Lieve Tijd. 700 jaar West-Brabant en de Westbrabanders. Dl 1-19 incl. register. Losse nrs in linnen band Historie -- Brabant, algemeen           (1994-1996)    [Redactie Hermien de Bruijn-Franken e.a.] Woord vooraf Cultuur vormt het cement in onze samenleving. Cultuur deelname versterkt de maatschappelijke samenhang. Deze functie van cultuur neemt in belang toe als gevolg van maatschappelijke ontwikkelingen. Cultuur, in de brede betekenis van het woord, is even onmisbaar voor een samenleving als bijvoorbeeld een wegennet. Het is de uit- drukking van onze waarden, die gebaseerd zijn op onze voorgeschiedenis en mede vorm geven aan de toekomst. Daarom is de bevordering van geschiedschrijving en geschiedbeoefening een belangrijk onderdeel van het cul- tuurbeleid in Noord-Brabant. Een beeld van de Noordbrabantse samenleving tot veertig jaar geleden is geschetst in een driedelig boekwerk met de titel 'Het nieuwe Brabant' dat in 1952, met steun van de provincie werd uitgebracht. Hierin wordt de ontwikkeling beschreven van Brabant tot aan het begin van de jaren vijftig. De geschiedschrijving heeft zich methodisch sterk ontwikkeld sinds de jaren vijftig. Bovendien zijn er inmiddels decennia verstreken waarin de Brabantse samenleving ingrijpend is veranderd. De herdenking van het tweehonderdjarig bestaan van Noord-Brabant als onafhankelijke provincie in 1996 was daarom een uitgelezen aangrijpingspunt voor een actuele geschiedschrijving over de afgelo- pen tweehonderd jaar. Het provinciebestuur van Noord-Brabant is er trots op dat deze nieuwe publikatie nu tot stand is gekomen. Waardering gaat uit naar het werk van de zesendertig auteurs die onder de bezielende leiding van eindredacteur professor dr. H.F.J.M. van den Eerenbeemt de opdracht tot een goed einde hebben gebracht. Waar- dering ook voor het bestuur van de Stichting Geschiedschrijving Noord-Brabant voor het tot standbrengen van het werk en de uitgever voor de inbreng van zijn expertise. In reactie op de ontzuiling, de secularisering en de globalisering van de samenleving is de belangstelling voor de directe leefomgeving en de geschiedenis van de eigen provincie groot. De Raad voor Welzijn, Onderwijs en Cul- tuur voor Noord-Brabant roept op aandacht te geven aan de eigen identiteit binnen onze provincie: 'Er mag weer gesproken worden over identiteit; sterker nog: het mag niet alleen maar het gebeurt ook'. Een eigen, steeds evolu- erende, culturele identiteit is van belang omdat mensen zich moeten kunnen hechten aan zaken die voor hen van waarde zijn. In een veranderende samenleving is de beleving van cultuur geen statisch maar een dynamisch proces waarbij openheid en toegankelijkheid voor veranderingen essentiële vereisten zijn. Die benodigde openheid wordt bevorderd door kennis van en liefde voor de cultuur en de eigen culturele basis. Vanuit die basis kan een vruchtbare interactie plaatsvinden met nieuwe cultuurvormen. Het standaardwerk over de geschiedenis van Noord-Brabant dat thans voor u ligt draagt bij aan de kennisver- meerdering van de regionale geschiedenis in onze provincie en verstevigt daarmee het grondvlak voor cultuurbeleid in de komende tijd. De provincie Noord-Brabant heeft daarom met het oog op de toekomst de totstandkoming bevorderd van deze terugblik in het verleden. De Commissaris van de Koningin in de provincie Noord-Brabant, Mr. F.J.M. Houben. Waanders Uitgevers Zwolle i.s.m. Museum Het Markiezenhof en Archieven in West-Brabant.;

3.

Boeknummer: 00244   Hage, Werkgroep Haagse Beemden Historie -- Haagse Beemden, werkgroep           (1971)    [Dirven, Herman; Leenders, Karel (eindredaktie)] Hage, Werkgroep Haagse Beemden nr 1. juli 1971 Geschiedenis van Princenhage en Prinsenbeek Ter kennismaking U hebt thans de eerste uitgave van een drie keer per jaar verschijnend tijdschrift in de hand dat de naam HAGE draagt, met daarbij ter nadere verklaring de ondertitel: 'Geschiedenis van Princenhage en Prinsenbeek'. Waarom een dergelijke uitgave ? Op de allereerste plaats omdat U ook in dit gebied woont, en wij min of meer toevallig elkaar gevonden hebben, en beiden geinteresseerd zijn in het vroegere leven, wonen en werken van de mens in dit gebied. Nu heeft de werkgroep 'Haagse Beemden' over dit gebied ontzaglijk veel gegevens over die vroegere tijden en het zou gewoon jammer zijn, als deze verstopt bleven in de wat muffe sfeer van archieven, terwijl ze toch zo gemakkelijk ook onder uw bereik te brengen zijn. Die Werkgroep Haagse Beemden is oorspronkelijk een aantal jongelui geweest, die min of meer toevallig elkaar gevonden hebben, omdat zij door de bouwplannen van de gemeente Breda voor het gelijknamige gebied in tegenwoordig noord-oost Prinsenbeek, vonden dat hier een rijk gebied aan historie opgeofferd zou worden aan bebouwing, zonder behoorlijke inventarisatie van alle geschiedkundige waarden. Naderhand is het werkgebied van de werkgroep verruimd tot de gehele voormalige gemeente (Princen) HAGE, die ongeveer geheel Breda-West en de huidige gemeente Prinsenbeek bevatte. Door goede samenwerking en coördinatie beschikt de werkgroep thans over meer dan 5000 pagina's tekst, honderden kaarten en foto's van dit gebied en duizenden fiches met allerlei gegevens. Zij beperkten zich niet tot de reeds geschreven verhalen en boeken over dit gebied, maar gingen zelf de oorspronkelijke bronnen na, waarbij zij tot vele verrassende ontdekkingen en nieuwe gezichtspunten kwamen. Ook werden in het gebied veel kleine opgravingen verricht en in de zomers van 1969 en 1970 werden zelfs grootse opgravingen verricht op de Singeltjes te Burgst.Dit in nauwe samenwerking met N.J.B.G. en Rijksdienst voor Oudheidk. Bodemonderzoek. Over dat alles, maar vooral over het gewone volksleven, de sagen en legendes, de volkstypes, de cijnsen, pachten, rechten enz. willen wij u wat gaan vertellen, vooral omdat het leuk is om wat meer te weten over de streek waar men woont. In het verleden werden deze verhalen, en wat dies meer zij ook al gepubliceerd via krant en weekbladen en een aantal mensen via stencils toegezonden, maar we dachten dat nu het moment gekomen was om deze gegevens wat beter verzorgd in boekvorm te doen verschijnen, vooral ook omdat ons dit werd mogelijk gemaakt door drukker-uitgever Ed. van den Wijngaard te Breda. We hopen dat u zeer veel plezier aan onze uitgaven zult beleven, en dat u de boekjes goed zult bewaren, zodat u altijd nog graag hierin de voor u interessante gegevens zult kunnen herlezen. Wij hebben het boekje 'HAGE' ten doop gehouden, en hopen nu maar dat 't bij u in goede aarde valt, en dat u, ook al bent u misschien nog niet zo erg geinteresseerd in het verleden van uw woongebied, door het lezen van 'HAGE' toch die interesse zult krijgen. Voor reakties uwerzijds houden wij ons aanbevolen. Wij wensen u een prettig leesgenot. WERKGROEP HAAGSE BEEMDEN  Wijngaard Ed van den (Breda);

4.

Boeknummer: 00245   Hage, Werkgroep Haagse Beemden Historie -- Haagse Beemden, werkgroep           (1971)    [Dirven, Herman; Leenders, Karel (eindredaktie)] Hage, Werkgroep Haagse Beemden nr 2. oktober 1971 Geschiedenis van Princenhage en Prinsenbeek Ter inleiding Het is met bijzonder veel plezier dat wij U thans het tweede nummer van het boekje-tijdschrift Hage kunnen aanbieden. De vele goede op-en aanmerkingen, en vooral de geweldige toevloed van intekenaren op Hage, maken het ons volkomen duidelijk dat we in een bepaalde behoefte kunnen voorzien. Wij zijner werkelijk blij om, dat we zovele mensen dit plezier kunnen doen, en willen hierbij aanstippen, dat het nog steeds mogelijk is om alle delen van het tijdschrift Hage te bestellen. Als U de eerste nummers in Uw bezit hebt, en U wilt zich verder abonneren, wilt U dan zo vriendelijk zijn het verschuldigde bedrag t.n. v. onze penningmeester over te maken en daarbij te vermelden welke nummers U nog wenst te ontvangen. De abonnementsprijs is f.7,50 per drie boekjes. Wij schreven in ons eerste nummer al 'Voor reacties Uwerzijds houden wij ons steeds aanbevolen'. Datzelfde geldt als U nog oude gegevens of oude papieren, foto's of voorwerpen hebt of weet te liggen, die betrekking hebben op het oude Hage, Het best kunt U in de avonduren dan even telefoneren met Karel Leenders (01600-47868), die er dan op zijn beurt verder zorg voor zal dragen, dat een en ander geregeld wordt. Wij hopen dat U van ons tweede nummer weer evenveel, of nog meer, genoegen zult beleven als van het eerste nummer. WERKGROEP 'HAAGSE BEEMDEN' Voor een goed begrip Voor een goed begrip heeft het wellicht zin er nog eens op te wijzen, dat met De Hage altijd het gehele gebied van de oude heerlijkheid De Hage wordt bedoeld. Dat wil dus zeggen het gehele gebied ten westen van Breda (oude stad), begrensd in het oosten en noorden door de Mark, in het westen door de gemeente Etten-Leur en in het zuiden door Rijsbergen en de vroegere gemeente Ginneken. De naam Princenhage werd pas vanaf ongeveer 1780 steeds frekwenter gebruikt en werd in 1817 de officiële naam voor de gehele gemeente. In 1927 werd een gedeelte van deze gemeente Princenhage (vanaf de Mark net iets boven de nu bekende Backer en Ruebbrug over globaal genomen 1 km. breedte tot de Aa of Weerijs en verder langs deze rivier tot ongeveer het Mastbos) geannexeerd. In 1942 volgde geheel Zuid-Princenhage met de oude dorpskom tot de spoorlijn. Het noordelijk gebied werd toen de nieuwe gemeente Beek, welke in 1950 haar naam wijzigde in Prinsenbeek. En thans staat de volgende annexatie voor de deur, waarbij het oostelijk gedeelte van Prinsenbeek bij Breda gevoegd zal worden. Prinsenbeek zal dus in de toekomst met zijn dan ongeveer 1700 ha. (nu nog bijna 3400) nog ongeveer een vierde zijn van de vroegere gemeente Hage, waarvan de rest dus bij Breda is gevoegd. Wijngaard Ed van den (Breda);

5.

Boeknummer: 00246   Hage, Werkgroep Haagse Beemden Historie -- Haagse Beemden, werkgroep           (1971)    [Dirven, Herman; Leenders, Karel (eindredaktie)] Hage, Werkgroep Haagse Beemden nr 3. december 1971 Geschiedenis van Princenhage en Prinsenbeek Inleiding Wij hadden U in onze folder medio juli van dit jaar beloofd, dat wij nog dit jaar de eerste drie nummers van 'Hage' U zouden bezorgen. Het is dan ook met een zekere trots, dat wij U in de Kersttijd ons derde nummer kunnen aanbieden. Ook bij het verschijnen van het tweede nummer zijn er wederom heel wat mensen geweest die op 'HAGE' ingetekend hebben, zodat wij thans de 500 reeds ruim overschreden hebben. Op onze oproep om oude foto's, tekeningen, schilderijen die een of andere bijzonderheid, gebouw, feest e.d. uit het oude Princenhage vertonen, hebben wij na Hage no. 2 al verschillende reakties mogen ontvangen, waarvan wij er thans ook een in dit nummer hebben afgedrukt. Wij houden ons natuurlijk nog steeds aanbevolen voor dergelijke tips en in de avonduren kunt U altijd telefoneren naar Karel Leenders (01600-47868), die er dan wel voor zorgt, dat iemand van de Werkgroep bij U langs komt. In Hage 2 hadden wij gesteld, dat wij de geschiedenis van de Parochie van Prinsenbeek zouden voortzetten. Dit hebben we echter om technische redenen verzet naar Hage no. 4 (eerste nummer van 1972). In 1972 zullen trouwens wederom drie nummers van Hage verschijnen, n.l. no. 4 in maart-april, nr. 5 in augustus-september en nr. 6 in december 1972. U kunt van nu af aan dan ook Uw abonnement voor 1972 al betalen. De prijs blijft ongewijzigd/. 7,50. Wilt U bij de opdracht vermèlden HAGE 1972. Met vriendelijke groeten, WERKGROEP HAAGSE BEEMDEN Wijngaard Ed van den (Breda);

6.

Boeknummer: 00247   Hage, Werk.gr Haagse Beemden Historie -- Haagse Beemden, werkgroep           (1972)    [Dirven, Herman; Dekkers, Piet (eindredaktie)] Hage, Werkgroep Haagse Beemden nr 4. juni 1972 Geschiedenis van Princenhage en Prinsenbeek Voorwoord Nummer vier van het tijdschrift HAGE betekent tevens de start van de tweede jaargang, waarin we hopen de boekjes met een meer konstante regelmaat te laten verschijnen. De ruim 500 abonnées op deze publikatie van de Werkgroep Haagse Beemden betekenen voor ons werk aan de geschiedenis van Princenhage een zeer belangrijke steun. We zullen dan ook voortgaan met de bestudering van de talloze facetten van het verleden van deze dorpsgemeenschap. Talloze facetten, dat wil zeggen dat we werkelijk meer te doen hebben dan we in onze vrije tijd aankunnen. Toch komen er geregeld weer grotere of kleinere studies gereed, waarvan U dan in dit tijdschrift de neerslag zult aantreffen. We hebben ons afgevraagd waar het grote aantal abonnees op Hage aan te danken is. Natuurlijk zal er voor een belangrijk deel de interesse van U voor eigen omgeving, juist op een moment waarop die sterk pleegt te veranderen, aan ten grondslag liggen. Maar ook geloven we dat ons pogen wat meer licht te werpen op het gewone leven, en voor Princenhage betekent dat hoofdzakelijk dat van een agrarische gemeenschap, voor velen een verademing betekent na de schoolgeschiedenis van veldslag na veldslag, en van de ene koning tot de andere held. Daar bestond het alledaagse nauwelijks. Wij wensen U weer veel leesgenot. WERKGROEP HAAGSE BEEMDEN  Vorsselmans, W.;

7.

Boeknummer: 00248   Hage, Werkgroep Haagse Beemden Historie -- Haagse Beemden, werkgroep           (1972)    [Dirven, Herman; Dekkers, Piet (eindredaktie)] Hage, Werkgroep Haagse Beemden nr 4. september 1972 Geschiedenis van Princenhage en Prinsenbeek Nawoord van de redactie In tegenstelling tot ons gebruikelijk voorwoord, willen wij U in een nawoord nog wat vertellen over onze werkgroep. Zoals velen van U bekend is op de allereerste plaats het doel van onze werkgroep om op een wetenschappelijk verantwoorde wijze de gehele geschiedenis va.n een kleine leefgemeenschap en haar organisatie welke (Princen) HAGE ruim zeven eeuwen lang is geweest na te zoeken, te beschrijven en te analyseren in al haar aspecten. Wij hebben daarvoor een doelschema in een 500 tal punten opgesteld, hetgeen in vele aspecten haar voltooiing reeds benadert. Een activiteit als het boekje HAGE, ligt daar in feite helemaal buiten. En de gehele verantwoording, bezorging, enz. berust daarvoor dan ook bij de eindredactie. Wij zijn U dan ook bijzonder erkentelijk, dat reeds zovelen van U hun abbonement op 1972 betaalden. Laten die enkelen, die het nog vergeten zijn, het nu meteen ook even doen. Met vriendelijke dank De eindredactie van HAGE Herman Dirven en Piet Dekkers. Vorsselmans, W.;

8.

Boeknummer: 00249   Hage, Werkg. Haagse Beemden Historie -- Haagse Beemden, werkgroep           (1972)    [Dirven, Herman; Dekkers, Piet (eindredaktie)] Werkgroep Haagse Beemden nr 6. december 1972 Geschiedenis van Princenhage en Prinsenbeek Inhoud 7 De „Keienhoef’-boerderij K. Leenders. 38 De drie boerderijen op Keyenhof H. Dirven 43 Handboogschutterijen H. Dirven en P. Dekkers. 60 Libellen Ton Huybregts. Vorsselmans, W.;

9.

Boeknummer: 00250   Hage, Werkgroep Haagse Beemden Historie -- Haagse Beemden, werkgroep           (1973)    [Dirven, Herman; Dekkers, Piet (eindredaktie)] Hage, Werkgroep Haagse Beemden nr 7. mei 1973 Geschiedenis van Princenhage en Prinsenbeek INHOUD HAGE no. 7 : MEI 1973 4 De Nassau-Breda prijs voor de Werkgroep Haagse Beemden P. Dekkers 6 Heeft geschiedenis c.q. lokale geschiedenis betekenis voor onze tijd Prof. H. van den Eerenbeemt 16 Haagse vestbrieven van het jaar 1514 H. Dirven en G. Dirven 38 Vuchtschoot H. Dirven en G. van Oosterhout (foto’s) 51 Hillen langs de Mark in Prinsenbeek K. Leenders 54 De kozakken op Overveld in 1813 Jos van Rosmeulen † Vorsselmans, W.;

10.

Boeknummer: 00251   Hage, Werkgroep Haagse Beemden Historie -- Haagse Beemden, werkgroep           (1973)    [Dirven, Herman; Dekkers, Piet (eindredaktie)] Hage, Werkgroep Haagse Beemden nr 8. september 1973 Geschiedenis van Princenhage en Prinsenbeek INHOUD HAGE no. 8 5 De gemeentegrens van Rijsbergen en Princenhage (nu Breda) of ”De limiete tussche Haeghe en Rijsberghen” door Herman Dirven en Karel Leenders 39 De meiseniers in de Hage tijdens de Middeleeuwen door George Dirven 63 Volksverhaal ”Een wonderbare redding in 1449 op Overveld. Alle foto’s in dit nummer zijn van Ton Tiggelman. Vorsselmans, W.;

11.

Boeknummer: 00252   Hage, Werkgroep Haagse Beemden Historie -- Haagse Beemden, werkgroep           (1973)    [Dirven, Herman; Dekkers, Piet (eindredaktie)] Hage, Werkgroep Haagse Beemden nr 9. december 1973 Geschiedenis van Princenhage en Prinsenbeek INHOUDSOPGAVE Hoofdstuk I pag. 5 BURGST - ’n Overzicht en Inzicht KAREL LEENDERS 5 - de naam Burgst 7 - Burgst als grondheerlijkheid 10 - Rechten 15 - Inrichting Hoofdstuk II 18 GEBOUWEN IN BURGST KAREL LEENDERS 19 - Het „Oud Kasteel” + opgravingsverslag (T. J. Hoekstra) 28 - De Grote Hoeve van Burgst 31 - De Kleine Hoeve „De Muizenberg” 31 - De Kleine Hoeve van Burgst 32 - De bouw van het landhuis Burgst 33 - Andere gebouwen in Burgst Hoofdstuk III 35 DE GESCHIEDENIS VAN DE HEREN VAN BURGST HERMAN DIRVEN 35 - De middeleeuwen (ong. 1150 tot 1304) 37 - De XlVe en XVe eeuw (1304-1507) 39 - Burgst uiteen en weer samengebracht (1507-1611) 43 - Burgst als belegging (1611-1798) 46 - Burgst en z’n Landhuis (1798-heden) 48 - Hoeve Muizenberg Hoofdstuk IV 51 BURGST GEDURENDE ZES EEUWEN HERMAN DIRVEN 51 - De Middeleeuwen en Burgst 51 - Burgst en zijn lenen en cijnzen 54 - Burgst in de 80-jarige oorlog 57 - Het zoeken naar (vermeende) Hoge Rechtsmacht 59 - Burgst in de vorige en onze eeuw 65 - Noten Vorsselmans, W.;

12.

Boeknummer: 00253   Hage, Werkgroep Haagse Beemden Historie -- Haagse Beemden, werkgroep           (1974)    [Dirven, Herman; Kappelhof, Johan; Kappelhof, Ton; Leenders, Karel] Hage, Werkgroep Haagse Beemden nr 10. juni 1974 Geschiedenis van Princenhage en Prinsenbeek Inhoudsopgave Pag. 4 Voorwoord -- 6 De schilder Jan Strube door Herman Dirven -- 12 Voorbereiding en begeleiding opgravingen kasteel van Gageldonk door Herman Dirven -- 14 Verslag opgravingen Gageldonk 1973 door Ton Kappelhof -- 26 De eendekooi in Halle door Herman Dirven -- 34 De eenden op de Emerput door Johan Kappelhof -- 37 Een mooi bewaard landbouwgebied in zuid oost Princenhage: Overa door Herman Dirven en Ger van Oosterhout -- 52 De Haagse Beemden in ruimer verband door Karel Leenders -- 63 Wie herkent deze foto door de redactie Voorwoord Voor U ligt thans het eerste nummer van de vierde jaargang van 'HAGE', of m.a.w. het tiende boekje. Wij meenden, om dit heuglijk feit te vieren, U een iets ultgebreider nummer te mogen presenteren als gebruikelijk; en zo bij dit eerste mijlpaaltje in het bestaan van ons tijdschrift, U een klein beetje te fêteren. De formule van vorig jaar, d.w.z. twee nummers die een meer diverse informatie verschaffen en één boekje geheel gewijd aan één onderwerp, is bijzonder goed overgekomen; vandaar dat we besloten hebben het derde boekje van deze jaargang (dus no.12) wat zal verschijnen rond Kerstmis, geheel aan de WINDMOLENS van Princenhage te wijden. Wanneer U in het bezit mocht zijn van tekeningen, foto’s of andere afbeeldingen van de korenmolen op Effen (Selden Effen) of van de vroegere korenmolen De Beer op 't Moleneind (nu Groenstraat 99a) zouden wij U, als U ons hiervan op de hoogte wilt stellen, bijzonder erkentelijk zijn. De werkgroep Haagse Beemden bestaat momenteel uit de volgende leden: - Piet Dekkers - Herman Dirven - George Dirven - Karei Leenders - Jan Lodewijk Jr. Onze medewerker Andy Brouwer uit Oudenbosch verblijft voor enige maanden in Engeland. Wij zijn de gemeentebesturen van Prinsenbeek en van Breda ook bijzonder erkentelijk voor de subsidie die wij van hen mochten ontvangen; daardoor Is het mogelijk, zowel onze onderzoekingen naar het verleden van Princenhage-Prinsenbeek voort te zetten, als deze gegevens te kunnen publiceren zoals in dit nummer met het opgravingsverslag van Gageldonk. Vanwege de hoge drukkosten zijn we genoodzaakt van onze voortreffelijke drukker Vorsselmans uit Zundert afscheid te nemen, en 'HAGE' weer bij een offset-drukkerlj te laten verzorgen. Wij hopen echter, door de hulp van de moderne technieken, dat U hiervan weinig hinder zult ondervinden. Vanaf deze plaats danken wij de heer Vorsselmans en zijn personeel hartelijk voor prima wijze waarop zij ons tijdschrift twee jaar lang verzorgd hebben. De eindredactie van 'HAGE, Herman Dirven en Piet Dekkers. Drukkerij Perfect Prinsenbeek;

13.

Boeknummer: 00254   Hage, Werkgroep Haagse Beemden Historie -- Haagse Beemden, werkgroep           (1974)    [ Dirven, Herman] Hage, Werkgroep Haagse Beemden nr 11. september 1974 Geschiedenis van Princenhage en Prinsenbeek INHOUDSOPGAVE HAGE IN DE FRANSE TIJD (1793-1815) DOOR HERMAN DIRVEN PAG. 5 INLEIDING 11 HOOFDSTUK I: 11 -De laatste jaren van Princenhage in Staats-Brabant. 13 -De eerste inval der Fransen en Bataven: febr. 1793 22 HOOFDSTUK II: HAGE IN DE BATAAFSE REPUBLIEK 1795-1806 24 -Het begin der vernieuwing 25 -De laatst benoemde en eerst verkoze schepenenbank 28 -De vrijheidsboom 30 -De oorlogsschade 32 -De regeling der kerken 34 -De teruggave van de Grote Kerk aan de Katholieken 38 -Taxatie kerk en kerkgoederen 43 -Patriottenorganisatie en sociëteiten 46 -Het onderwijs in de Hage 47 -De moord op Francis Coolen 55 HOOFDSTUK III: HAGE IN HET KONINKRIJK HOLLAND 180G-1809 58-59 -Originele brief van de kerkeraad 60 -Economische toestand in de Hage 63 HOOFDSTUK IV: HAGE IN HET KEIZERRIJK FRANKRIJK 1810-1813 63 -Bezoek van keizer Napoleon 64 -Gevolgen van de inlijving bij Frankrijk 67 -De conscriptie 73 HOOFDSTUK V: DE BEVRIJDING VAN DE HAGE 10-25 DEC. 1813 -Brief van het gemeentebestuur van 's Princenhage 11 juni 1814 78 NOTITIES Voorwoord Ook het thans voor U liggend nummer van Hage (no.11) omvat weer één verhaal, n.1. de tijd van de franse revolutie en de gevolgen daarvan in de Hage en het begin van de nieuwe evolutie, die toen op gang werd gebracht. Het volgende nummer van Hage (no. 12) zal in haar geheel over de rivier De Mark handelen, zodat het Molennummer (no.13) verschoven wordt naar maart-april 1975. Ook willen wij nog graag even rechtzetten, dat wij in ons vorig nummer vergeten zijn te vermelden dat de foto's behorende bij het opgravingsverslag van de schrijver van dat artikel: Ton Kappelhof zijn. Onze werkgroep is momenteel ook bezig met het inventariseren van oude boerderijen en andere gebouwen in de gemeente Prinsenbeek; ook die niet op de monumentenlijst staan. Onze hartelijke dank voor de bijzondere medewerking, die wij reeds van de eigenaars cq. bewoners daarbij mochten ontvangen. In dit kader moeten wij toch een triest geluid laten horen: In Hage no. 5 (sept. 1972) en Hage no. 7 (mei 1973) schreven wij reeds uitvoerig over de desolate toestand en verwaarlozing van de hoeve Boomkesbergaande Vuchtschootseweg 51 te Breda (Princenhage). Het is thans toch wel met enige droefheid dat wij U moeten melden dat van de voormalige prachtige achttiende eeuwse boerderij niets meer over is dan enkele restanten muren, want ze is enkele maanden geleden helemaal afgebrand. De grote Vlaamse schuur levert een laatst verbitterd gevecht tegen de natuurelementen en vandalen, die beiden - op hun wijze - trachten dit mooie bouwwerk zo snel mogelijk te slopen. Daar tegenover staat, dat gelukkig de hoeve 'Hóógsteen' op Steenakker en de voormalige poorttoren met boerderij 'Het Hooghuis' op Gageldonk weer gerestaureerd worden. Voor degenen, die interesse hebben om zich bij de werkgroep 'Haagse Beemden' aan te sluiten en/of blijvend of tijdelijk mede te werken aan een van de vele projecten, als archiefonderzoek, boerderijen-inventarisatie, veldonderzoek enz. zijn onder staande personen gaarne bereid inlichtingen te verschaffen: Karel Leenders Herman Dirven Piet Dekkers Jan Lodewijk Jr. Ton Kappelhof George Dirven Andy Brouwer Drukkerij Perfect Prinsenbeek;

14.

Boeknummer: 00255   Hage, Werkgroep Haagse Beemden Historie -- Haagse Beemden, werkgroep           (1974)    [Leenders, Karel; Kappelhof, Ton; Dirven, Herman] Hage, Werkgroep Haagse Beemden nr 12. december 1974 Geschiedenis van Princenhage en Prinsenbeek INHOUDSOPGAVE PAG. 5 - DE RIVIER DE MARK door KAREL LEENDERS 5 HOOFDSTUK I: 6 - Geleidelijke verandering van de rivier door de mens 8 - Het Trekpad 10 - Toezicht op de rivier 11 - Toestand van de rivier in 1825 en 1676 13 - Was de Mark vroeger werkelijk zoveel breder? 17 - De invloed van bochten op aanslibbing en uitschuring 18 - Uitbreiding naar de rechteroever 20 - Konklusies 21 HOOFDSTUK H. VERKENNING VAN DIJKEN. 21 - Beschrijving van type A dijken (nieuwe dijken) 22 - Beschrijving van type B dijken (dijken van ca. 1500-1950) 26 - Beschrijving van type C dijken (middeleeuwse bedijkingen) 29 - Beschrijving van type D dijken (vroegste dijkjes) 30 - Aanwassen en Oude Markarmen 32 - Veren over de Mark 34 - Konklusies 35 HOOFDSTUK Hl. DE OUDE MARK EN ZWARTENBERG. 36 - De rivier de Mark liep vroeger door de huidige polder Zwartenberg 37 - De bodem van Zwartenberg 38 - De grens 'Etten onder de palen van de hoeven' 39 - De dijk van de Haagse, Ettense en Hoevense beemden 40 - De oude Mark, opgespoord uit allerlei vermeldingen 44 - De verkaveling van de Ettense beemden 45 - Aanwijzingen uit de eerste Jaren van de polder Zwartenberg 50 - Veldnamen in de nieuwe polder 56 - Konklusies en Slotkonklusies 58 - NOTEN 63 NIJVERHEID IN PRINCENHAGE IN HET BEGIN VAN DE NEGENTIENDE EEUW door TON KAPPELHOF 63 - Inleiding 6? - De 'enquete' van 1816 70 - De Princenhaagse nijverheid in 1816 73 - De Graanmolens 74 - Konklusies 75 NOTEN 77 VOLKSVERHALEN, SAGEN EN LEGENDEN ROND DE RIVIER DE MARK verteld door JOS VAN ROSMEULEN (+) naverteld door HERMAN DERVEN. 77 - Het Vrouwke van Zwartenberg 78 - De Brief aan Teuntje Brand 80 - De Bel van het Nieuw Veer 81 - Het Overzetveer bij Terheyden en de Kluis 82 - De Harde Winter van (achttien)negentig. Voorwoord Hel thans voor U liggend nummer van Hage (no. 12) bevat twee verhalen: Het eerste behandelt de rivier de Mark in de loop der eeuwen, en dan vooral het gedeelte dat de huidige gemeente Prinsenbeek ten noorden en ten oosten nog begrenst. Het artikel is van Karel Leenders, die ook in Hage no.7 en 10 al twee artikelen schreef, die met de Mark te maken hebben. Ook in het jaarboek De Oranjeboom (1974)zal van zijn hand een artikel over de Mark verschijnen, waarin dan meer behandeld zal worden het gedeelte van de rechter oever. Het tweede artikel is van Ton Kappelhof en gaat over de nijverheid in Princenhage in het begin van de negentiende eeuw. Het is een inventarisering van de status quo in 1816 van de Princenhaagse industrie. Dit artikel sluit goed aan op de geschiedenis van Hage in de Franse tijd (zie Hage no.11). Enkele korte volksverhalen, die in betrekking staan tot die rivier de Mark besluiten dit boekje. Wij hebben U in het eerste boekje van dit jaar, en ook via andere media al aangekondigd, dat wij dit nummer 12 zouden bestemmen voor de molens van zowel de Heerlijkheid Hage als de gemeente Princenhage. Doordat wij nog nieuw materiaal hierover in de archieven blijven vinden en ook omdat wij via onze lezers nog steeds oude afbeeldingen van deze molens krijgen aangeboden, hebben wij besloten om dit nummer uit te stellen tol het volgende jaar (1975). Volgend jaar dat trouwens een extra feestelijk tintje krijgt, omdat we dan het eerste lustrum vieren van ons tijdschrift HAGE. Zoals onze plannen nu zijn, willen wij daarom het 14e of 15e nummer van Hage in haar geheel besteden aan alle monumenten (met afbeelding), die in de huidige gemeente Prinsenbeek en Breda-West (Zuid Princenhage) nog aanwezig zijn. 1975 is ook het monumenten jaar! Drukkerij Perfect Prinsenbeek;

15.

Boeknummer: 00256   Hage, Werkgroep Haagse Beemden Historie -- Haagse Beemden, werkgroep           (1975)    [ Dirven, Herman; Leenders, Karel] Hage, Werkgroep Haagse Beemden nr 13. april 1975 Geschiedenis van Princenhage en Prinsenbeek INHOUD PAG. 5 DE BIERBROUWERS IN PRINCENHAGE door HERMAN DIRVEN. 5 Inleiding 6 II Belasting van het bier-brouwen 8 IH De Huysbrouwers in de Hage in de XVII-XVIII eeuw 11 IV De Coopbrouwers in de Hage in de XVII-XVIII eeuw 16 V De brouwerij in de Prins van Oranje op de Haagse Markt 32 VI De bierbrouwerij de Koe te Princenhage 42 VII Het brouwen van eigen bier in de Koe (verteld door Jan Schrauwen) 47 DE KOE in de toekomst 48 Noten bij de bierbrouwers in Princenhage 53 HET LANDSCHAP IN DE HAAGSE BEEMDEN-OOST door KAREL LEENDERS. 53 Inleiding 55 Het Beemdengebied 58 De mens in dit gebied 61 De invloed van het landschap op de mens 65 Overzicht bewoonde en onbewoonde gebieden 66 Woningen in de Haagse Beemden 68 De Vlaamse schuur - Het algemeen boerderij type 70 Kaarten van de Haagse Beemden 75 Het grootgrondbezit - Nieuwbouw in de XIX eeuw 76 Laatste ontginningen - Industrie in de Haagse Beemden 78 Notities VOORWOORD Het vijfde jaar van HAGE. Nog steeds kunnen we voorzien in een sterk levende behoefte om meer informatie en beschouwingen over het rijke verleden van de vroegere gemeente Princenhage. Ook uit de nog steeds groeiende belangstelling blijkt dat we hiermede in een behoefte voorzien. Voor degenen, die interesse hebben om zich meer intensief met archiefonderzoek, veldonderzoek, enz. bezig te houden, zijn onderstaande personen gaarne bereid inlichtingen te verschaffen: Karel Leenders Herman Dirven Piet Dekkers Jan Lodewijks Jr. Ton Kappelhof George Dirven Andy Brouwer Drukkerij Perfect Prinsenbeek;

16.

Boeknummer: 00257   Hage, Werkgroep Haagse Beemden Historie -- Haagse Beemden, werkgroep           (1975)    [Leenders, Karel; Dirven, Herman; Lodewijk, Jan; Dekkers, Piet] Hage, Werkgroep Haagse Beemden nr 14. november 1975 Geschiedenis van Princenhage en Prinsenbeek DE MONUMENTEN VAN EN IN DE GEMEENTE PRINSENBEEK EN BREDA WEST (dat wil zeggen op het grondgebied van de voormalige gemeente Princenhage). VOORWOORD Thans liggen voor U twee nummers van Hage, n.l. de nr. 14 en 15. Dit heeft een tweevoudige reden, n.l. -1975 is het monumentenjaar, en zowel landelijk, provinciaal als op gemeentelijk niveau zijn er vele activiteiten ontwikkeld, waarbij wij als Werkgroep Haagse Beemden natuurlijk niet wilden achterblijven Vandaar dat we besloten hebben om alle monumenten in de voormalige gemeente Princenhage eens aan een nauwgezet onderzoek te onderwerpen en ze met beschrijving, op- en aanmerkingen en een of meerdere foto's aan U voor te leggen in twee nummers -Onze werkgroep bestaat al ruim acht jaren. Maar dit jaar kunnen we het eerste lustrum van ons tijdschrift HAGE vieren. In 1970 gestart konden we elk jaar drie nummers doen verschijnen en zijn we nu in 1975 dus aan ons vijftiende nummer toe. Zoals U al wel begrepen zult hebben is door deze gelijktijdige verschijning het septembernummer wat verlaat en het december nummer wat vervroegd. Het reeds aangekondigde 'Molennummer' wordt nu Hage 16 en zal verschijnen in het voorjaar van 1976. Toch willen wij U op de eerste plaats allemaal nog eens hartelijk bedanken voor de geweldige belangstelling, welke U heeft voor ons werk en onze publikaties. Zo mag Hage zich al jaren verheugen in het niet onaanzienlijke aantal van ruim 700 abonné’s. Zoals de plannen en de vooruitzichten bij onze Werkgroep zijn gaan we onvermoeibaar door met ons werk en het doen verschijnen van Hage. Konkrete plannen voor de toekomst zijn het reeds genoemde Molennummer, maar ook zouden we nog gaarne bespreken de geschiedenis van Gageldonk, den Emer, Hambroek, de landgoederen van Bosdal en Mastland, Heilaar en Zuilen, de Heerlijkheid Ten Houte, het ontstaan en de ontwikkeling van de oude dorpskom van Princenhage, de ontwikkeling van de landbouw in Princenhage, de sociale geschiedenis van de negentiende en twintigste eeuw van Princenhage, de geschiedenis van de parochie en kerk van St.Martinus, het Gildewezen van Princenhage, enz. En natuurlijk zullen we in de komende jaren de nodige aandacht blijven besteden aan het gebied de Haagse Beemden oost. Als alles doorgaat zal dit gebied in de loop van het volgend jaar bij de gemeente Breda gevoegd worden. Alleen de noord-westelijke hoek van de voormalige gemeente Princenhage zal dan nog als het zelfstandige Prinsenbeek blijven voortbestaan: een grondgebied van ongeveer 1/4 van de oorspronkelijke gemeente Princenhage. En na de gebiedsoverdracht zou het wel eens snel afgelopen kunnen zijn met de rust en de landelijke pracht van dat gebied. Bij het volgend lustrum van Hage, in 1980, kan er juist in dit gebied heel wat veranderd zijn. De werkgroep Haagse Beemden. Drukkerij Perfect Prinsenbeek;

17.

Boeknummer: 00258   Hage, Werkgroep Haagse Beemden Historie -- Haagse Beemden, werkgroep           (1975)    [Leenders, Karel; Dirven, Herman; Lodewijk, Jan; Dekkers, Piet] Hage, Werkgroep Haagse Beemden nr 15. november 1975 Geschiedenis van Princenhage en Prinsenbeek INLEIDING en VERANTWOORDING Zoals al in deel 14 van Hage in het voorwoord is vermeld, zijn Hage 14 en 15 in feite één uitgave, omdat ze beiden over hetzelfde onderwerp handelen n. 1. de monumenten van de voormalige gemeente Princenhage. Ook is daarin aangekondigd dat in dit deel van Hage meer speciaal de Monumenten van de oude dorpskom van Princenhage worden besproken. In een nawoord volgt dan een samenvatting van de conclusies van de Werkgroep Haagse Beemden t.a. v. de monumenten in genoemde voormalige gemeente Princenhage. Op de allereerste plaats willen wij in deze inleiding stellen, dat wij bij de inleiding van Hage 14 niet gesproken hebben over de beschermde dorps- en stadsgezichten, zoals in de monumentenwet bedoeld. Wij wilden dat n.l. hier ten berde brengen. De monumentenwet zegt over de 'Bescherming van stads- en dorpsgezichten' o.a. dat het niet alleen van belang is de afzonderlijke monumenten te beschermen. Maar zo vervolgt de wet: ook de omgeving van deze objecten, zoals een straatplein- of grachtwand, met bomen, bruggen en water kunnen voor de schoonheid van een stad of dorp van belang zijn. Natuurlijk behoeven dergelijke stads- of dorpsgezichten door de bescherming niet 'bevroren' te worden in de toestand waarin zij zich nu bevinden. Wenselijke en noodzakelijke veranderingen moeten worden aangebracht op een wijze dat het aspect van het geheel niet of zo weinig mogelijk schade lijdt. Krachtens art. 20 van de Monumentenwet kunnen stads- en dorpsgezichten worden aangewezen welke voor bescherming in aanmerking komen. Voor wat de gemeente Breda betreft, kunnen we spreken over drie oude kernen, die hiervoor in aanmerking komen, n.l. -De oude binnenstad; hiervan is reeds een gedeelte in 1967 tot beschermd stadsgezicht verklaard en als zodanig in de Registers opgenomen. -De oude dorpskom van Ginneken. Hiervoor zijn al vele voorbereidingen getroffen om te komen tot 'beschermd dorpsgezicht'. -De oude dorpskom van Princenhage. Hierop willen wij in deze inleiding wat uitgebreider ingaan. Waarom de oude dorpskom van Princenhage tot beschermd dorpsgezicht zou moeten verklaard worden, kunnen wij met onderstaande argumenten hopelijk verduidelijken: 1. De dorpskom van Princenhage vertoont nu nog, op enkele lelijke verwondingen na, een vrij gaaf beeld van een deftig, landelijk dorpscentrum in de voormalige Baronie van Breda. 2. De plattegrond van de dorpskern kreeg in 1646 zijn definitieve vorm. In de vorige en het begin van deze eeuw werden heel wat huizen 'gemoderniseerd'. Daarom heeft de kom nu zowel gebouwen uit de 18-19e als begin 20e eeuw. 3. Door de annexatie van de dorpskom in 1942 en de practische stillegging van alle bouwactiviteit daarna tot 1973 is de gehele dorpskom sinds de jaren veertig bijna onaangeroerd gebleven. Bij de huidige uitbreiding van de nieuwe woonwijken rond de oude dorpskom ligt er een levensgroot gevaar dat ook de oude dorpskom onherstelbaar verminkt zal worden. 4. Wij willen hierbij uitdrukkelijk stellen, dat wij volledig kunnen billijken dat b.v. de plaatselijke middenstanders hun bedrijven willen aanpassen aan een vergroting van het aantal inwoners rond de oude dorpskom. Maar we zouden het wel doodjammer vinden dat daar het rustieke en mooie landelijke en toch deftige karakter van de oude dorpskom onherstelbaar verlies en schade zou worden toegebracht. Juist dit dorpskarakter kan de gezelligheid brengen. 5. Niet noodzakelijke verbouwingen, zoals wij direct in een aantal voorbeelden zullen aandragen moeten o.i. dan ook ten stelligste worden vermeden. 6. De gemeente Breda heeft in deze ook al veel voorbereidend werk verricht en o.a. kaarten en tekeningen gemaakt van zowel de plattegronden als de gevels en de daken van de oude dorpskom van Princenhage. 7. De gemeente Breda heeft slechts drie vrij gave kernen, zoals reeds vernoemd in de aanhef. Op zich al een dringende en dwingende reden om op deze drie kernen uiterst zuinig te zijn. Wij willen ter verduidelijking gaarne op een vijftal voorbeelden nader ingaan: - Het volledig slopen van de oude Heilaarstraat. Deze straat is op initiatief van de gemeente Breda volledig aangekocht of onteigend en volledig gesloopt. Daarvoor is in de plaats gekomen, bijna op dezelfde plaats als de vroegere Heilaarstraat, de Pastoor van Spaandonckstraat. Vooral het begin (het kortst bij de Markt) bezat mooie panden, die nog zeer goed gerenoveerd hadden kunnen worden. Wat er nu voor in de plaats komt, is een supermarkt, die ook elders gebouwd had kunnen worden. -De 'Oude Kaste', of de vroegere openbare lagere school, daarna de katholieke St. Jozef jongensschool, is door een beleggingsfirma aangekocht. Deze heeft het pand practisch volledig laten slopen en laat daarvoor in de plaats zetten een modern vierkant kantoorgebouw, En dat nu juist in de onmiddellijke omgeving van de pas ge- restaureerde Hervormde Pastorie, het daarnaast gelegen kosterhuisje,de hervormde Kerk, het Raadhuis, de kerk van St. Martinus en de daar tegenover liggende panden van de vroegere herberg De Gouden Leeuw. Met het huis van de vroegere dokter Joling (Dreef 6) en de 'Oude Kaste' en de zojuist opgesomde monumenten vormde de Dreef hier ter plaatse wel een bijzonder fraai stukje dorpsgezicht. En dat wordt nu volledig ontsierd door een dergelijk 'niet de omgeving passend modern kantoorgebouw'. In deze omgeving zijn vele honderd duizenden guldens gespendeerd aan zeer goed restauratiewerk en dan wordt door een dergelijk kantoorgebouw het karakter van de omgeving onherstelbaar geschaad. -Naar verteld wordt, zou een groot pand op de Markt aan het einde van de Haagweg aangekocht worden om te worden gesloopt om er een parkeerterrein van te maken (dit betreft de voormalige bakkerij van Van Disseldorp). -Het mooie pand op de Haagweg no. 409 met de prachtige gevel met houtsnijwerk. Een zeer gaaf bewaard gebleven winkelpui uit het einde van de vorige eeuw van de wagenmaker Hanegraaf zou volledig worden afgebroken om te worden vervangen door een nieuw gebouw. -En tenslotte de korenmolen 'De Hoop' aan de Liesboslaan. Eens de trots van de Princenhaagse gemeenschap, want het was de hoogste molen van Nederland. Nu al jarenlang verlaagd tot reclamezuil. We zouden kunnen doorgaan met voorbeelden, maar hopen hiermede in eerste instantie iedereen die het goed meent met de oude prachtige dorpskom van Princenhage voldoende te hebben overtuigd, er moet snel iets gedaan worden, wil dit mooie bezit niet binnen enkele jaren volledig worden opgeofferd aan de alles verslindende sloopwoede. Wij stellen voor als Beschermd dorpsgezicht van de oude dorpskom van Princenhage te bepalen: de straten: Haagse Markt, Haagweg tot het Esserplein, De Dreef, de Doelenstraat, de Liesbosstraat en de Liesboslaan tot de Ettense Baan. Tenslotte nog dit. Ook in dit gedeelte van onze bespreking van de monumenten in de voormalige gemeente Princenhage, meer in het bijzonder van de dorpskom, hebben wij per object weer dezelfde indeling aangehouden als in no. 14 van Hage. Ook hier geldt, hetgeen reeds is gesteld in de inleiding van Hage no. 14, dat de besprekingen enz. ter verantwoording zijn van de gehele Werkgroep Haagse Beemden. DE WERKGROEP HAAGSE BEEMDEN KAREL LEENDERS HERMAN DIRVEN JAN LODEWIJK PIET DEKKERS Drukkerij Perfect Prinsenbeek;

18.

Boeknummer: 00259   Hage, Werkgroep Haagse Beemden Historie -- Haagse Beemden, werkgroep           (1976)    [Leenders, Karel; Dirven, Herman] Hage, Werkgroep Haagse Beemden nr 16. april 1976 Geschiedenis van Princenhage en Prinsenbeek INHOUDSOPGAVE ZEVEN EEUWEN MOLENS IN PRINCENHAGE DEEL I : vanaf de 14e tot en met de 18e eeuw: Door Karel Leenders Inleiding: Wat is een molen Hoofdstuk I Molendwang II De pachter en de molen III De molens van Princenhage afzonderlijk IV De watermolen van Ten Houte V De watermolen aan de Oranjeboombrug VI Ruisenaars Watermolen VII Ruisenaars Grote windmolen VIII Ruisenaars Kleine windmolen IX Oliemolen aan de Haagweg X De Liesbosse Molen ofwel 'De BEER' XI De Effense Molen: ofwel 'ZELDEN EFFEN' XII Twee Grutmolens uit Princenhage XIII De IJzermolem DEEL II: De Molens in de voormalige gemeente Princenhage vanaf 1800 tot heden: Door Herman Dirven Inleiding Hoofdstuk XIV De Grutmolens na 1800 XV De Rosmolens na 1800 XVI De Beendermolen XVII De Wind-Koren molens XVIII De twee Princenhaagse molens in 1800 XIX De korenmolen 'Zelden Effen' te Effen XX De korenmolen 'De Beer' op het Moleneind bij de Beek XXI De korenmolen 'De Negen Gebroeders' aan de Beeksestraat XXII De korenmolen 'De Hoop' aan de Liesboslaan XXIII De mechanisatie en de ondergang in en van het molenbedrijf SLOT Notities VOORWOORD Op dit ogenblik zijn in het gebied van de voormalige gemeente Princenhage nog de rompen van twee molens zichtbaar, terwijl kenners Van Prinsenbeek nog de molenberg van een derde weten aan te wijzen. Dat zijn de schamele resten van zo'n zeven eeuwen molens in Princenhage. Die lange periode laat zich vrij eenvoudig splitsen. De periode 1795-1813, die voor zoveel veranderingen in het maatschappelijk en politiek gebeuren zorgde, bevrijdde de inwoners van de middeleeuwse 'molendwang. Van toen af hing het wel en wee van de molens geheel af van de konkurrentieverhoudingen, wat ook in Princenhage leidde tot de bouw van nieuwe molens. In onze eeuw werd het voortbestaan van wind- en watermolens in toenemende mate bedreigd door de opomst van nieuwe energiebronnen: eerst de zuiggasen stoommachine, dan de benzine-, diesel- en elektromotor. Hierdoor bleef in Princenhage niet één molen gaaf voortbestaan. Vóór 1798 golden de 'molendwang' en het recht van de wind', die konkurrentie verboden en ook het oprichten van molens sterk inperkten. Tevens bleef in in die tijd de invloed van technische verbeteringen nog betrekkelijk beperkt. Met het oog op de verschillen tussen de perioden voor en na 1798 in deze uitgave van Hage, die geheel aan de molens gewijd is, ook de scheiding van 1798 aangehouden (1). De eerste periode wordt door K. Leenders behandeld, de tweede door H. Dirven Drukkerij Perfect Prinsenbeek;

19.

Boeknummer: 00260   Hage, Werkgroep Haagse Beemden Historie -- Haagse Beemden, werkgroep           (1976)    [Leenders, Karel; Kappelhof, Ton; Dirven, Herman] Hage, Werkgroep Haagse Beemden nr 17. oktober 1976 Geschiedenis van Princenhage en Prinsenbeek INHOUDSOPGAVE: Pag. 5 De grenzen van de vroegere gemeente Princenhage - door Herman Dirven en Karel Leenders. Pag. 21 Oorlogsschade in 1813 te Princenhage - door Herman Dirven. Pag. 27 Het beleg van Breda door Spinola 1624/1625 - door Ton Kappelhof. Pag. 43 De Haagse Beemden Oost per 1 juli 1976 overgegaan naar Breda - door Herman Dirven, foto’s merendeels van Ger v. Oosterhout. Voorwoord Tien jaar geleden werd de werkgroep Haagse Beemden opgericht. In een van de volgende nummers van Hage willen we daarover nog eens wat meer vertellen, evenals over de voorbije tien jaren. Binnenkort willen we van onze werkgroep ook een stichting maken, o.a. om ons toch langzamerhand zeer uitgebreid studiemateriaal veilig te stellen. Vooral door onze publicaties in Hage en andere uitgaven van onze werkgroepleden blijkt overduidelijk dat we in een nog steeds groeiende behoefte blijven voorzien. Voor degenen, die interesse hebben om zich meer intensief met archiefonderzoek, veldonderzoek, enz. bezig te houden zijn onderstaande personen bereid inlichtingen te verschaffen: Karel Leenders Herman Dirven Jan Lodewijk Piet Dekkers Drukkerij Perfect Prinsenbeek;

20.

Boeknummer: 00261   Hage, Werkgroep Haagse Beemden Historie -- Haagse Beemden, werkgroep           (1976)    [Made, Johan van der; Dirven, Herman] Hage, Werkgroep Haagse Beemden nr 18. december 1976 Geschiedenis van Princenhage en Prinsenbeek INHOUD DE KOSTERSWON1NG VAN BEEK pag. 5 doorJohan van der Made WERKGROEP HAAGSE BEEMDEN TIEN JAAR pag. 33 door de kerngroepleden VERHALEN AAN D’N HERD pag. 60 door Jos van Rosmeulen naverteld door Herman Dirven VOORWOORD Op de allereerste plaats willen wij onze abonnee's op Hage onze excuses aanbieden voor dit iets té late verschijnen van het 18e nummer van Hage. Voor de drie nummers (19-20-21) van de zevende jaargang zal dat hopelijk niet betekenen, dat zij ook later zullen verschijnen, de streefdata blijven respectievelijk: april, september en december. Wij willen vanaf deze plaats de beide gemeenten (Breda en Prinsenbeek) van harte bedanken voor de geweldige subsidie welke zij ons ook weer voor dit jaar toewezen, waardoor wij in staat zijn om Hage -ondanks de sterk gestegen kosten- bijna op de oude prijs te handhaven. Een abonnement kost voortaan f 15.00 of Bfr. 225. Het aantal pagina’s blijft gehandhaafd op 200 per jaar, of drie nummers van gemiddeld 65 pagina’s. Wij prijzen ons gelukkig dat we in dit laatste nummer van 1976 ook de medewerking kregen van Johan van der Made, die de geschiedenis van de z.g. “kosterswoning” op de Markt te Prinsenbeek minitieus heeft uitgezócht. Het gehele verhaal is een pracht voorbeeld hoe boeiend een geschiedenis van een huis kan zijn. In deze 18e aflevering herdenken wij ook het tienjarig bestaan van onze vereniging 'De Haagse Beemden', die in de laatste dagen van haar tienjarig bestaan werd omgezet in een stichting Tot slot enkele volksverhalen van Jos van Rosmeulen, welke nog niet eerder verteld waren. Drukkerij Perfect Prinsenbeek;

21.

Boeknummer: 00262   Hage, Werkgroep Haagse Beemden Historie -- Haagse Beemden, werkgroep           (1977)    [Dirven, Herman] Hage, Werkgroep Haagse Beemden nr 19. juli 1977 Geschiedenis van Princenhage en Prinsenbeek INHOUDSOPGAVE Hoofdstuk I Geboorte en jeugd van Vincent (Cent) van Gogh pag. 8 Hoofdstuk II Vincent van Gogh’s succesvolle zakencarrière pag. 15 Hoofdstuk III De kunsthandelaar Vincent van Gogh te Princenhage pag. 18 Hoofdstuk IV Het testament van de kunsthandelaar Vincent van Gogh en het leven van de weduwe Vrouwe Cornelia van Gogh-Carbentus (1888-1914) pag. 31 Hoofdstuk V Het bezit van de kunsthandelaar Vincent van Gogh bij zijn overlijden op 28 juli 1888 te Princenhage pag. 50 A. Schilderijen en tekeningen-verzameling pag. 50 B. Effecten en kasgelden pag. 58 C. Inventaris in Huize Mertersem pag. 62 D. Onroerende goederen, enz. pag. 68 NABESCHOUWINGEN VOORWOORD Dit gehele eerste nummer van onze zevende jaargang (Hage no. 19) is gewijd aan de kunsthandelaar Vincent van Gogh. Hij was geboren te Benschop en heeft de laatste twintig jaar van zijn leven in Huize Mertersem aan de Haagweg te Princenhage gewoond. Vooral tijdens ongeveer de eerste tien jaren, dat hij daar samen met zijn vrouw Cornelia Carbentus woonde, kwam hun neef Vincent van Gogh (de later zo beroemd geworden kunstschilder) hen daar meermalen bezoeken. Zowel over de relatie tussen deze beide Vincenten als over het leven van de kunsthandelaar Vincent van Gogh gaat dit nummer van Hage. Ook hebben we de gehele nalatenschap van de kunsthandelaar hierin opgenomen, zowel zijn schilderijen en tekeningen als de inventaris van Huize Mertersem. In de twee volgende nummers van Hage willen we behandelen: Hage no. 20: De Brandweer te Princenhage door Herman Dirven en een artikel over vroegere maten (lengte, oppervlakte en inhouds) door Karel Leenders. Hage no. 21: zal geheel worden gewijd aan de geschiedenis van Gageldonk. Vanaf de stichting tot ongeveer 1800 door Karel Leenders en vanaf 1800 tot heden door Herman Dirven. Drukkerij Perfect Prinsenbeek;

22.

Boeknummer: 00263   Hage, Werkgroep Haagse Beemden Historie -- Haagse Beemden, werkgroep           (1977)    [ Dirven, Herman] Hage, Werkgroep Haagse Beemden nr 20. oktober 1977 Geschiedenis van Princenhage en Prinsenbeek INHOUD Hoofdstuk I. ALLEEN MAAR BRANDEMMERTJES van 1402-1742 Hoofdstuk II. DE HANDBEDIENDE ZUIG- en PERSPOMPEN 1743-1825 Hoofdstuk III. DE BRANDWEER - GEORGANISEERD 1826-1922 Hoofdstuk IV. DE MOTORPOMPEN 1923-heden VOORWOORD DE WERKGROEP HAAGSE BEEMDEN Al meer dan tien jaar bestaat de Werkgroep Haagse Beemden en werkt men nog steeds aan hetzelfde ideaal, dat kort samengevat neerkomt op: - bestudering van de geschiedenis van Princenhage-Prinsenbeek - behoud (en stimulering tot restauratie) van de monumenten en landschappen in dit gebied - publiciteit over de geschiedenis, de monumenten, enz. van en uit dit gebied in: - ons eigen tijdschrift HAGE (drie maal per jaar) - de twee wekelijkse rubrieken in de plaatselijke weekbladen Modern Prinsenbeek: “KENT U PRINSENBEEK”5e jaargang Princenhage “PRINCENHAGE VROEGER EN NU” 2e jaargang. - Van tijd tot tijd artikelen in de dagbladpers, voornamelijk in het DAGBLAD DE STEM. Op velerlei terreinen zijn de leden van de werkgroep Haagse Beemden werkzaam, zoals archief-onderzoek, gesprekken met de autochtone bevolking, archeologisch onderzoek, land- schapsbeschrijving, enz. enz. De werkzaamheden en aktiviteiten worden gecoördineerd door de vier kerngroepleden, die U -mocht U interesse hebben of meer informatie wensen- deze op aanvraag gaarne zullen verstrekken. De kerngroepleden van de werkgroep zijn: Karel Leenders Rotterdam Herman Dirven Prinsenbeek Jan Lodewijk Eindhoven Piet Dekkers Breda Zoals reeds is gezegd, zijn deze vier personen belange niet de enige medewerkers, maar zijn er daarnaast nog een tiental personen, die geheel uit vrije wil en zelf-gekozen doelstelling bezig zijn met vooral het onderzoek naar de geschiedenis van Princenhage-Prinsenbeek. Een aantal van hen gebruikt deze studie om een scriptie te maken binnen het kader van hun studie op een universiteit of akademie. Zo mochten we in de afgelopen jaren al verschillende goede studies over bepaalde deelaspecten van de geschiedenis van Princenhage-Prinsenbeek helpen begeleiden en uiteindelijk ook het resultaat van hun aktiviteit in ons eigen Werkgroep-Archief ontvangen. Ook momenteel zijn nog enkele jongeren bezig met een studie over een bepaald aspect van de geschiedenis van Princenhage-Prinsenbeek. Daarnaast zijn nog vele anderen bezig met de geschiedenis van Princenhage-Prinsenbeek, zoals George Dirven (middeleeuwen Hage), Jan Marijnissen (hoofdgeldboeken), Kees van Unen (inventarisatie gebouwen), Jan van Kuyk (Vinkenburg), Johan van de Made (koppeling pondboeken-kadaster en inventarisatie notarisarchieven vanaf 1810 te Princenhage), A.A. van Rijsewijk (familiegeschiedenissen en lokalisering oude panden) en diverse oud Hagenaars en Bekenaren met het noteren van toponymen (veldnamen, oude volksverhalen), enz. Ook de beide archivarissen Dr. F.A. Brekelmans (Breda) en Drs. C. Lohmann en hun medewerkers geven ook steeds graag hun bereidwillige medewerking. EEN NIEUW PROJECT Het ligt in de bedoeling om voor eind 1978 een boekje “De geschiedenis van Princenhage-Prinsenbeek” te laten verschijnen, wat speciaal gebruikt zal kunnen worden in het basis- onderwijs. In grote lijnen ligt dit “schoolboekje” al gereed, maar mochten er onderwijzers uit Princenhage of Prinsenbeek zijn, die daar bij de uitwerking, zoals indeling, het ontwerpen, enz. aan zouden willen meewerken, dan verzoeken wij hun om kontakt op te nemen met de heer Herman Dirven te Prinsenbeek. Te zijner tijd zal natuurlijk ook uigebreid kontakt worden opgenomen met de diverse schoolbesturen en -direkties van basisscholen en voorgezet onderwijs, die in het gebied van de voormalige gemeente Princenhage (Breda West en Prinsenbeek) gevestigd zijn. Deze uitgave komt in ieder geval in een groter formaat dan Hage. Drukkerij Perfect Prinsenbeek;

23.

Boeknummer: 00264   Hage, Werkgroep Haagse Beemden Historie -- Haagse Beemden, werkgroep           (1977)    [ Leenders, Karel; Ham w. van] Hage, Werkgroep Haagse Beemden nr 21. november 1977 Geschiedenis van Princenhage en Prinsenbeek INHOUD GAGELDONK (inleiding) DE UITGESTREKTHEID VAN HET GOED GAGELDONK pag. 6 INTERPRETATIE VAN DE WIJDE VERSPREIDING pag. 13 OPHEFFING VAN DE UITZONDERINGSTOESTAND pag. 15 DE GAGELDONKSE GOEDEREN TE TILBURG pag. 21 DE GAGELDONKSE GOEDEREN TE ROOSENDAAL pag. 23 DE GAGELDONKSE GOEDEREN TE NISPEN pag. 27 DE GAGELDONKSE GOEDEREN ONDER WOUW EN HEERLE pag. 30 De Gageldonkse cijns DE GAGELDONKSE GOEDEREN TE SPRUNDEL pag. 35 DE GAGELDONKSE GOEDEREN IN DE HAGE pag. 38 --Het gehele goed 38 --Gageldonk tot 1459 42 --Hambroek tot 1459 46 --De Emer 50 --Het kasteel De Emer 56 --Het kasteel Gageldonk 58 --Gageldonk na 1459 66 --Hambroek na 1520 69 --Samenvatting 72 SLOTBESCHOUWING 73 VOORWOORD Gageldonk Begin 1978 zijn de eerste nieuwe woningen in de Haagse Beemden aan hun bewoners overgedragen. Deze woningen staan op de Hazenberg, op een boogscheut afstand van het Hooghuis en de kapel van Gageldonk. Later dit jaar wil men de bouw starten van nog enkele honderden woningen juist ten noorden en noordoosten van Gageldonk. Deze aktiviteiten betekenen een dramatische verandering in een gebied dat de laatste zeven of acht eeuwen steeds agrarisch van karakter geweest is. Enkele jaren zullen er slechts nodig zijn om de stad Breda tot hier uit te breiden. Deze ontwikkelingen zijn voor de Stichting Werkgroep Haagse Beemden aanleiding om eens wat meer aandacht te vragen voor de historie die achter die twee merkwaardige, bijna vijf eeuwen oude, gebouwen op Gageldonk schuil gaat. In deze aflevering van Hage wordt door Karel Leenders een uiteenzetting gegeven over het landgoed waarvan het Hooghuis de kern vormde, en dit tot omstreeks 1800. In het volgende nummer van Hage, dat nog deze lente verschijnt, zal Herman Dirven daar de draad weer opnemen om de ontwikkelingen tot op heden te volgen. Tevens zal in dat boekje aandacht besteed worden aan de nu nog bestaande gebouwen. Zoals wel vaker gebeurt, is ook nu een bijdrage van een onderzoeker van buiten de Werkgroep opgenomen. Deze keer zal de heer W. van Ham uit Bergen op Zoom de Gageldonkse goederen te Wouw en Heerle behandelen. Drukkerij Perfect Prinsenbeek;

24.

Boeknummer: 00265   Hage, Werkgroep Haagse Beemden Historie -- Haagse Beemden, werkgroep           (1978)    [Dirven, Herman] Hage, Werkgroep Haagse Beemden nr 22. november 1978 Geschiedenis van Princenhage en Prinsenbeek De gebouwen op het grondgebied van de vroegere Heerlijkheid Gageldonk - Hambroek van 1800 tot heden VOORWOORD DE WERKGROEP HAAGSE BEEMDEN Al meer dan elf jaar bestaat de Werkgroep Haagse Beemden en werkt nog steeds aan hetzelfde ideaal, dat kort samengevat neerkomt op: - Bestudering van de geschiedenis van Princenhage-Prinsenbeek. - Behoud (en stimulering tot restauratie) van de monumenten en landschappen in dit gebied. - Publiciteit over de geschiedenis, de monumenten, enz. van dit gebied in: - ons eigen tijdschrift HAGE (drie maal per jaar) - onze vaste wekelijkse rubrieken in Modem Prinsenbeek onder 'KENT U PRINSENBEEK' (6e jaargang) en HAAGSE BEEMDEN VROEGER EN NU (1e jaargang) - onze maandelijkse rubriek in het weekblad Princenhage onder PRINCENHAGE VROEGER EN NU” (3e jaargang) - van tijd tot tijd artikelen in de Dagbladpers, voornamelijk DAGBLAD DE STEM en 'De Brieven van Paulus van Daesdonck' onder KRIS-KRAS door de geschiedenis van (nieuw)-Ginneken. Ook wordt door de leden van de werkgroep meegewerkt aan andere publicaties, zoals dit jaar o.a. in het boekje 'De Korenmolen De Hoop te Bavel', wat ter gelegenheid van de restauratie van deze ruim 100 jarige molen werd uitgegeven en het boekje 'PRINCENHAGE, DORP in BREDA', wat ter gelegenheid van het opleveren van het eerste huis in het bestemmingsplan Princenhage-West II door de Kontaktkommissie Princenhage werd uitgegeven. Op velerlei terreinen zijn de leden van de Werkgroep Haagse Beemden (sinds enkele jaren een stichting) werkzaam, zoals archief-onderzoek, gesprekken met de autochtone bevolking, archeologisch onderzoek, landschapsbeschrijving, inventarisatie gebouwen, enz. enz. De werkzaamheden en aktiviteiten worden gecoördineerd door de vier kerngroepleden, die U -mocht U interesse hebben, of meer informatie wensen- deze op aanvraag gaarne zullen verstrekken. De kerngroepleden van de Stichting Werkgroep Haagse Beemden zijn: Karel Leenders Herman Dirven Piet Dekkers Jan Lodewijk Drukkerij Perfect Prinsenbeek;

25.

Boeknummer: 00267   Hage, Werkgroep Haagse Beemden Historie -- Haagse Beemden, werkgroep           (1978)    [Leenders, Karel; Dirven, Herman] Hage, Werkgroep Haagse Beemden nr 24. december 1978 Geschiedenis van Princenhage en Prinsenbeek VOORWOORD Met dit Hage nummer (24) hebben we al acht jaren lang over de geschiedenis van Princenhage en Prinsenbeek kunnen publiceren. In dit nummer komen we nog even terug op een van de grote 'buitens' in het gebied Haagse Beemden Oost. Daarmee vervolgen we in feite de serie over Gageldonk en de Emer van de drie vorige nummers van Hage. Het gaat n.l. over de villa en hoeve Rustenburg. In dit nummer gaan we ook in op de dorpsvorming van Beek, sinds 1951 Prinsenbeek. In een van de volgende nummers van Hage komen we daar nog uitvoeriger op terug. Het laatste of derde artikel handelt over de geschiedenis van Princenhage-West II. In de buurt van de Bieloop en de vele ”overgangen” over dit watertje is nog heel wat te vertellen. Gelukkig is ’n stukje van het verleden in de straatnamen van deze nieuwbouw terug te vinden. Volgend jaar (1979) staan op het programma: - uitgebreide studie over dorpsvorming - geschiedenis schouten - maire’s - burgemeesters - kengroepleden enz.  Drukkerij Perfect Prinsenbeek;

26.

Boeknummer: 00268   Hage, Werkgroep Haagse Beemden Historie -- Haagse Beemden, werkgroep           (1979)    [ Leenders, Karel] Hage, Werkgroep Haagse Beemden nr 25. november 1979 Geschiedenis van Princenhage en Prinsenbeek VOORWOORD Hage 25 handelt in haar geheel over de nederzettingsvormen van Princenhage. Karel Leenders heeft een uitgebreide studie gemaakt over de ruim twintig diverse lokaties en is daarbij tot verassende resultaten gekomen. Helder en duidelijk zet hij met het beschikbare materiaal uiteen, hoe we de diverse dorpen, gehuchten en buurtschappen binnen de vroegere gemeenschap van Princenhage en Prinsenbeek moeten zien. Deze studie is ook van grotere betekenis dan alleen geïnteresseerden in de geschiedenis van Princenhage-Prinsenbeek. Vandaar dan ook dat dezelfde studie ook verschenen is in VARIA HISTORICA BRABANTICA VIII, een uitgave van de Historische Sectie van het Noordbrabants Genootschap. Deze studie is verder ook van groot belang als U de volgende vijf nummers van Hage goed wilt kunnen volgen. In die vijf nummers behandelen we de gehele geschiedenis van Princenhage en Prinsenbeek in vijf episoden, waarbij uiteraard de vestiging van de vroegere bewoners van zeer groot belang is. Drukkerij Perfect Prinsenbeek;

27.

Boeknummer: 00269   Hage, Werkgroep Haagse Beemden Historie -- Haagse Beemden, werkgroep           (1979)    [ ] Hage, Werkgroep Haagse Beemden nr 26. november 1979 Geschiedenis van Princenhage en Prinsenbeek VOORWOORD De geschiedenis van een kleine gemeenschap is zo interessant omdat ze voor iedereen te overzien is. We volgen het wel en wee van een gemeenschap, die leefde zoals we nog leven, namelijk met hun kleine en grote zorgen, hun vreugde en hun verdriet en de wetenschap dat men elkaar kende en kent. Het huidige Prinsenbeek en Breda-west vormden tot 1942 de gemeente Princenhage. Tot 1795 was het ruim vier en een halve eeuw de Heerlijkheid Hage geweest. Ook in de eeuwen daarvoor - en we zijn dan al in de Middel- eeuwen aangeland - woonden er mensen in dit gebied. Zo tussen de achtste en tiende eeuw blijkt de permanente bewoning van dit gebied begonnen te zijn. Dat betekent een ononderbroken bewoning van ongeveer tien a twaalf eeuwen. Alleszins de moeite waard om dat eens wat nader te bekijken. De vele eeuwen, die we kennen als prehistorie, Romeinse tijd en vroege middeleeuwen, kunnen alleen maar onderzocht worden via de archeologie, of anders gezegd vondsten uit opgravingen. Deze zijn voor ons gebied zeer schaars en tot nog toe toevalsvondsten, waaruit we moeilijk een verhaal kunnen opbouwen. We zullen vermelden wat er gevonden is, maar veel meer kunnen we daar ook niet over vertellen. De geschiedenis van Princenhage-Prinsenbeek (zoals we dit gehele gebied al jaren noemen) is vooral belangrijk voor hen, die op bepaalde onderdelen nader willen ingaan. In feite doet U, als lezer van Hage, dat al jaren, zodat we meenden dat een dergelijke leiddraad ook in onze uitgaven van Hage meer dan noodzakelijk was, ja zelfs onontbeerlijk is. In het tijdschrift Hage, dat nu in haar negende jaargang met dit nummer aan haar vijf- en twintigste uitgave toe is, meenden we met deze geschiedenis van Princenhage-Prinsenbeek te moeten beginnen, omdat we dan in de volgende vier nummers (dus ook de gehele tiende jaargang), de geschiedenis kunnen afronden. In elk deel zullen we een bepaalde periode behandelen. Als titel voor de gehele reeks hebben wc gekozen voor de tot nog toe gebezigde ondertiteling van alle Hage-nummers: GESCHIEDENIS van PRINCENHAGE en PRINSENBEEK. Zoals gezegd hebben we de geschiedenis in vijf stukken verdeeld. Wij zullen telkens een uiteenzetting geven van de gebruikte begrippen om U duidelijk te maken waar we het over hebben. Toch moeten wij U nog voor een belangrijke zaak waarschuwen. Probeer de geschiedenis te begrijpen vanuit de standpunten en normen van de mensen uit de tijd, waarover we het hebben, of welke U bestudeert. Ga niet van onze hedendaagse begrippenwereld uit, maar van de hunne! Een tweetal voorbeelden zal U duidelijk maken wat we bedoelen: - In de middeleeuwen bestond er geen 'staat' in de vorm van een onpersoonlijk begrip dat steunt op de loyaliteit van de onderdanen, ongeacht wie de staat bestuurde. Men diende een vorst, een hertog, een heer, de schout! - In de tijd van reformatie lijkt het alsof de Hervormde bestuurders de andersdenkende bevolking alleen maar 'gebruiken' als b.v. een expoloitatie van een kolonie, maar zij waren dikwijls sterk bewogen met het ongeluk van de mensen die de ware religie niet kenden. We zullen er in de diverse tijdperken dieper op ingaan. Alvorens daar mee te beginnen, willen we eerst iets zeggen over de schrijfwijzen van de diverse namen. Bij een dergelijk uitgebreid overzicht van de geschiedenis van Princenhage - Prinsenbeek komen vanzelfsprekend honderden namen ter sprake. Vooral in de middeleeuwen was zowel de naamsopbouw als de schrijfwijze dikwijls zeer verschillend. Ons begrip van een of meerdere voornamen en één achter- of familienaam kenden zij niet. De gewone mensen hadden slechts één voor- of doopnaam. Ter verdere aanduiding kwam dan de naam van de vader, grootvader enz. met daarachter het achtervoegsel -sone, of -dochter. Toch waren er al ver schillende families, die een eigen 'familienaam' hadden en deze familienamen werden meestal ook gebruikt. Ter vereenvoudiging van een en ander., en vooral omwille van de leesbaarheid, hebben we daarom alle namen volgens ons hedendaags gebruik aangepast. Echter niet zo, dat de naam van de desbetreffende persoon onherkenbaar zou zijn in een oude akte. Er zijn dus geen andere namen ontstaan, maar enkel en alleen vereenvoudigingen toegepast. Veel voorkomende en gebruikte literatuur geven we hierbij in een overzicht. In de notities,aanduidingen voor de titels van de boeken en schrijvers, afgekort gebruikt. STICHTING WERKGROEP HAAGSE BEEMDEN Al heel wat jaren hebben een aantal mensen zich intensief beziggehouden met de bestudering van de geschiedenis van Princenhage en Prinsenbeek. De resultaten daarvan hebben we gepubliceerd in het drie maal per jaar verschijnende boekje 'HAGE', met als ondertiteling die onderwerpen welke dan behandeld worden. Deze zes delen: de nummers 25 tot en met 30 gaan in haar geheel over de geschiedenis van Princenhage - Prinsenbeek. We hebben daarbij de volgende onderverdeling gemaakt: Hage 25 Nederzettingsvormen in Princenhage - Prinsenbeek Hage 26 Hage in de prehistorie en Middeleeuwen tot 1328 Hage 27 Hage als Heerlijkheid in het Hertogdom van Brabant: 1328 - 1647 Hage 28 Hage als dorp in het generaliteitsland Brabant: 1648 - 1794 Hage 29 De gemeente Princenhage 1795 - heden Hage 30 Prinsenbeek en Breda-west 1942 - heden We kunnen U nu alvast ook toezeggen dat de eerste nummers van de elfde jaargang alle (teruggevonden) oorkonden van en over Hage vanaf 1198 tot 1498, of anders gezegd 'DRIE EEUWEN' oorkonden uit Hage, gepubliceerd zullen worden. Vooral bij bestudering van de geschiedenis van de Heerlijkheid binnen het Hertogdom Brabant zijn deze oorkonden van onschatbare betekenis. Drukkerij Perfect Prinsenbeek;

28.

Boeknummer: 00270   Hage, Werkgroep Haagse Beemden Historie -- Haagse Beemden, werkgroep           (1979-1980)    [Dirven, Herman] Hage, Werkgroep Haagse Beemden nr 27 - 28. december 1979 januari 1980 Geschiedenis van Princenhage en Prinsenbeek VOORWOORD In dit dubbelnummer van Hage wordt het tweede gedeelte van de geschiedenis van Princenhage - Prinsenbeek behandeld. Het betreft de periode 1328-1490 of anders gezegd de late Middeleeuwen in de Dorpe of Vierschare van Hage. We hebben moeten afwijken van de gebruikelijke uitgave van Hage (maximaal 100 pagina’s), omdat we de gehele periode in één aflevering wilden uitgeven. Dit zal ook bij de volgende delen van de geschiedenis van Princenhage-Prinsenbeek nodig kunnen zijn (108). Nogmaals samengevat de indeling: Deel I Prehistorie en de Middeleeuwen tot 1327 Hage 26 Deel II De late Middeleeuwen 1328-1490 Hage 27-28 Deel III Voorspel en 80-jarige oorlog 1490-1647 Hage 29-30 Deel IV Ten tijde van de Generaliteit 1648-1794 Hage 31-32 Deel V Franse Tijd en Koninkrijk der Nederlanden 1795-1941 Hage 33-34 Deel VI Breda (West) en Prinsenbeek 1941-heden Hage 35-36 Redactie HAGE DEEL II GESCHIEDENIS VAN PRINCENHAGE - PRINSENBEEK 1328 - 1490 OF GESCHIEDENIS VAN DE HAGE IN DE LATE MIDDELEEUWEN door HERMAN DIRVEN INHOUD Deel 2 van de Geschiedenis van Princenhage-Prinsenbeek over het tijdperk 1328-1490. Die Dorpe en de Vierschare van de Haghe in de Late Middeleeuwen in de Landsheerlijkheid van Breda in het Hertogdom Brabant 2.1. Geschiedenis van 1328-1490 11 2.2. Dorpsbestuur van de Hage 1328 tot 1490 42 2.3. Kerkelijk Leven in de Hage 75 2.4. Gebouwen en Bouwwerken 82 2.5. Sociale ontwikkeling van de Dorpsgemeenschap 87 2.6. Economie in de Hage 92 2.7. Juridische Strukturen in Hage 122 2.8. Samenvatting van de Geschiedenis van de Hage 1328-1490 156 2.9. Notities 158 2.1. GESCHIEDENIS VAN HAGE VAN 1328-1490 11 2.1.1. Schets van de Geschiedenis van Hage van 1328-1490 11 2.1.2. Bijzonderheden over Buurtschappen, Dorpen en Gehuchten in de Hage van 1328-1490. 25 2.1.3. De wegen en waterwegen in de Vierschare van de Hage. 37 2.1.4. Grootte van de Vierschaar van de Hage 38 2.1.5. Het aantal inwoners in de Hage tussen 1328 en 1490 40 2.2. DORPSBESTUUR VAN DE HAGE 42 2.2.1. Overzicht en inleiding 42 2.2.2. Schepenbank van de Hage 1328-1490 44 2.2.2.1. Inleiding 44 2.2.2.2. Installatie van de schepenbank in de Hage in 1328 of 1329 46 2.2.2.3. De samenstelling van de schepenbank van de Hage 47 2.2.2.4. De belangrijkste werkzaamheden van de schepen- bank van de Hage 48 2.2.2.5. De vergaderplaats van de Schepenbank van de Heerlijkheid Hage 52 2.2.2.6. De namen van de schepenen van 1328 tot 1490 53 2.2.3. Schouten en stadhouders van de Hage 59 2.2.4. Ambtenaren en functionarissen in de vierschaar en Heerlijkheid van de Hage 1328-1490. 73 2.3. KERKELIJK LEVEN IN DE HAGE 75 2.3.1. Overzicht 1328 - 1490 75 2.3.2. Katholieke Kerk in Hage 76 2.3.2.1. Priesters en Bedienaren van de Kerken te Hage 77 2.3.2.2. Kosters van de St. Martinus Kerk in de Hage 81 2.3.2.3. Kerkmeesters van de Sint Martinuskerk in de Hage 81 2.4. GEBOUWEN EN BOUWWERKEN 82 2.4.1. Inleiding 82 2.4.2. Kastelen 82 2.4.2.I. Mottekasteeltje van Burgst 83 2.4.2.2. Het Kasteel van Gageldonk 84 2.4.2.3. Het Kasteel van de Emer 85 2.4.2.4. Overige Kastelen in de Hage 86 2.4.3. Andere Gebouwen in de Hage 86 2.5. SOCIALE ONTWIKKELING VAN DE DORPSGEMEENSCHAP HAGE 87 2.5.1. Armenzorg of Tafel van de Heilige Geest 87 2.5.2. Gezondheidszorg in de Hage 90 2.5.3. Onderwijs in Hage 91 2.6. ECONOMIE IN DE HAGE IN 1328-1490 92 2.6.1. Agrarische Economie in de Hage 93 2.6.1.1. Oogstopbrengsten en prijzen 93 2.6.1.2. 2.6.13. Het Braak laten liggen Houtwallen 93 93 2.6.1.4. Gesloten Huishouding 94 2.6.I.5. Landbouwgronden in Hage 95 2.6.1.6. Inpolderingen 96 2.6.1.7. Ontginningen 98 2.6.1.8. Grondgebruik in Hage op het Hoge en het Lage 99 2.6.I.9. Economische toestand van Agrarisch Hage 100 2.6.2. De Polders 101 2.6.3. Gemeenschappelijke gronden 102 2.63.1. De Gemeenten in Hage 104 2.63.1.1. Gemeente van de Beek 104 2.63.1.2. Gemeente van Overveld 104 2.6.3.13. Gemeente van de Aard 105 2.63.2. Aardmeesters 106 2.6.33. Overeenkomst over het gebruik van de gemeente van Effen 106 2.6.4. Bossen en bebossing in de Hage 108 2.6.5. Niet-agrarische economie in Hage 109 2.6.5.1. Mensen die werkzaam zijn met produkten van de grond 110 2.6.5.1.1. Turfstekers 110 2.6.5.1.2. Molenaars 110 2.6.5.13. Wevers 110 2.6.6. Andere Beroepen 111 2.6.7. Bedes, Tienden, Belastingen en Cijnzen 111 2.6.7.1. Bedes 112 2.6.7.2. Tienden 113 2.6.73. Belastingen 115 2.6.7.4. Cijnzen 116 2.6.7.4.1. Cijnzen in natura 117 2.6.7.4.2. Cijnzen in geld 118 2.6.7.43. Heerlijke en niet-Heerlijke Cijnzen 120 2.7. JURIDISCHE STRUCTUREN IN HAGE 122 2.7.1. Rechtspraak en de Hoofd- en Leenbank 122 2.7.2. De zelfstandige Heerlijkheden in de Hage en Gebruiken bij Leenrecht 123 2.7.2.1. De Heerlijkheid Gageldonk 133 2.7.2.2. De Heerlijkheid Hambroek 137 2.7.2.3. Kasteel De Emer 138 2.7.2.4. De Heerlijkheid Burgst 140 2.7.2.5. De Heerlijkheid ’t Hout 143 2.7.2.6. De overige Heerlijkheden binnen Hage 147 2.7.2.7. Slotopmerkingen bij de Heerlijkheden in de Heerlijkheid Hage 149 2.7.2.7.1. Hage Hertog en Hage-Nassau 151 2.7.3. Sprundel onder de Hage Sprundel-Hertog 152 2.7.4. De Meiseniers in de Hage 153 2.8. SAMENVATTING van de geschiedenis van Princenhage-Prinsenbeek van 1328 tot 1490 of Late Middeleeuwen in de Heerlijkheid Hage 156 2.9. Notities Hage 1328-1490. 158 Drukkerij Perfect Prinsenbeek;

29.

Boeknummer: 00271   Hage, Werkgroep Haagse Beemden Historie -- Haagse Beemden, werkgroep           (1980)    [Dirven, Herman] Hage, Werkgroep Haagse Beemden nr 29 - 30. oktober 1980 december 1980 Geschiedenis van Princenhage en Prinsenbeek VOORWOORD Wederom een dubbelnummer van Hage, waarin deze keer het derde deel van de geschiedenis van Princenhage-Prinsenbeek behandeld wordt. Het betreft de periode 1491-1647, of anders gezegd het begin van de Nieuwe Tijd in het dorp en de Heerlijkheid van de Hage. In één aflevering, vandaar dit dubbel nummer hebben we deze anderhalve eeuw, waar zo ontzaglijk veel is gebeurd, trachtten te beschrijven. Elke periode omvat globaal anderhalve eeuw. Nogmaals samengevat de indeling. Deel I Prehistorie en de Middeleeuwen tot 1327 Hage 26 Deel II De late Middeleeuwen 1328-1490 Hage 27-28 Deel III Voorspel en 80-jarige oorlog 1490-1647 Hage 29-30 Deel IV Ten tijde van de Generaliteit 1648-1794 Hage 31-32 Deel V Franse Tijd en Koninkrijk der Nederlanden 1795-1941 Hage 33-34 Deel VI Breda (West) en Prinsenbeek 1941-heden Hage 35-36 Redactie HAGE DEEL III GESCHIEDENIS VAN PRINCENHAGE - PRINSENBEEK 1491 - 1647 OF HET BEGIN VAN DE NIEUWE GESCHIEDENIS IN DE HAGE door HERMAN DIRVEN INHOUD Deel 3 van de Geschiedenis van Princenhage-Prinsenbeek over het tijdperk 1491-1647. Die Dorpe en Heerlijkheid van de Haghe in het begin van de Nieuwe Geschiedenis in de Landsheerlijkheid Breda in het Hertogdom Brabant 3.1. Geschiedenis van 1491-1647 3.2. Dorpsbestuur van Hage 1491 - 1647 3.3. Kerkelijk leven in de Hage 3.4. Gebouwen en bouwwerken 3.5. Sociale ontwikkeling van de Dorpsgemeenschap 3.6. Economie in de Hage 3.7. Juridische structuren in de Hage 3.8. Samenvatting van de geschiedenis van de Hage 1491-1647 3.9. Notities 3.1. GESCHIEDENIS VAN HAGE 1491-1647 11 3.1.1. Schets van de geschiedenis van Hage van 1491-1647 11 3.1.2. Bijzonderheden over buurtschappen, dor- pen en gehuchten in De Hage 1491-1647 23 3.1.3. De wegen en waterwegen van de Hage 26 3.1.4. De Grootte van de Hage 28 3.1.5. Het aantal inwoners in de Hage tussen 1491 en 1647 28 3.2. DORPSBESTUUR VAN DE HEERLIJKHEID HAGE 1491 -1647 33 3.2.1. Schepenbank van de Hage 1491-1647 33 3.2.2. Gezworenen of Quartiermeesters 41 3.2.3. Schouten en Stadhouders 44 3.2.4. Ambtenaren en Functionarissen 66 3.2.4.1. Secretarissen van de Hage 67 3.2.4.2. Vorsters en Schutters 68 3.2.4.3. Bedezetters, borgemeesters en pachters van Belastingen 70 3.2.4.4. Wegmeesters, Aardmeesters, Boswachters 75 3.2.4.5. Polderbestuurders 76 3.3. KERKELIJK LEVEN IN HAGE 78 3.3.1. Overzicht 1491-1647 78 3.3.2. Katholieke Kerk in Hage 78 3.3.2.1. Priesters en Bedienaren 79 S.3.2.2. Kosters 85 3.3.2.3. Kerkmeesters 85 3.3.2.4. Oude kerkrekeningen 89 S.3.2.5. Nonnenklooster Vredenberg 1483-1577 90 3.3.3. Protestantisme in de Hage 93 3.4. GEBOUWEN EN BOUWWERKEN 95 3.4.0. Inleiding 95 3.4.1. Boerderijen en landarbeiderswoningen 98 3.4.2. Kastelen 105 3.4.3. Landhuizen en Hooghuizen 106 3.4.4. Burger- en Ambachtsmanswoningen 108 3.4.5. Kerkelijke Gebouwen 109 3.4.5.1. St.-Martinuskerk in de Hage 109 3.4.5.2. Gertrudiskapel op de Beek 110 3.4.5.3. De kapel op Gageldonk 111 S.4.5.4. De Markendaalse Kerk 114 3.4.5.5. Het klooster Vredenberg op Boeimeer 115 3.4.6. Openbare gebouwen 115 3.4.7. De Herbergen 116 3.4.8. Molens en Weverijen 117 3.4.9. Gebouwen uit de 16e en 17e eeuw 118 3.5. SOCIALE ONTWIKKELING VAN DE DORPSGEMEENSCHAP 1491-1647 119 3.5.1. Armenzorg of Tafel van de Heilige Geest 119 3.5.2. Gezondheidszorg in de Hage 122 3.5.3. Onderwijs in de Hage 123 3.5.4.1. Kinderbescherming 124 3.5.4.2. Bejaardenverzorging 125 3.6. ECONOMIE IN DE HAGE 1491-1647 127 3.6.0. Inleiding 127 3.6.1. Agrarische Economie in de Hage 127 3.6.1.1. Oogstopbrengsten 127 3.6.1.2. Producten van de Warmoezerij of Tuinbouw 128 3.6.1.3. Land- en Tuinbouwgronden 129 3.6.2. Inpolderingen en ontginningen 129 3.6.3. Arbeidsverhoudingen 129 3.6.4. De bossen in de Hage 129 3.6.5. Niet-agrarische beroepen in de Hage 130 3.6.6. Eigendomsverhoudingen in de Hage 131 3.6.7. Tienden in de Hage 133 3.7. JURIDISCHE STRUKTUREN IN DE HAGE 1491-1647 143 3.7.1. De Heren van Gageldonk 143 3.7.2. De Heren van de Emer 144 3.7.3. De Heren van Burgst 145 3.8. SAMENVATTING VAN DE GESCHIEDENIS VAN PR1NCENHAGE-PRINSENBEEK 1491-1642 147 3.9. NOTITIES bij de Geschiedenis van Hage 1491-1647 (deel III) 149 Drukkerij Perfect Prinsenbeek;

30.

Boeknummer: 00272   Hage, Werkgroep Haagse Beemden Historie -- Haagse Beemden, werkgroep           (1981-1982)    [Dirven, Herman] Hage, Werkgroep Haagse Beemden nr 31, 32, 33, 34 en 35. 1981-1982 Geschiedenis van Princenhage en Prinsenbeek VOORWOORD Na twee dubbelnummers van Hage deze keer zelfs een vijfdubbel nummer, waarin het vierde deel van de geschiedenis van Princenhage-Prinsenbeek behandeld wordt. Het betreft de periode 1648-1794, of anders gezegd, de tijd van de Reformatie in het dorp en de Heerlijheid van de Hage. In één aflevering, vandaar dit vijfdubbel nummer, hebben we deze anderhalve eeuw, waar zo ontzaglijk veel is gebeurd, trachtten te beschrijven. Elke periode omvat globaal anderhalve eeuw. Nogmaals samengevat de indeling: Deel I Prehistorie en de Middeleeuwen tot 1327 Hage 26 Deel II De late Middeleeuwen 1328-1490 Hage 27-28 Deel III Voorspel en 80-jarige oorlog 1490-1647 Hage 29-30 Deel IV Ten tijde van de Generaliteit 1648-1794 Hage 31 t/m 35 Deel V De Franse Tijd in Hage en op de Beek 1795-1814 Hage 36-37 Deel VI De gemeente Princenhage in de negentiende eeuw Hage 38-39 Deel VII De gemeente Princenhage in de eerste helft van de twintigste eeuw Hage 40-41-42 Deel VIII Princenhage (Breda-West) en Prinsenbeek 1941-heden Hage 43-44-45 DEEL IV GESCHIEDENIS VAN PRINCENHAGE - PRINSENBEEK 1648 - 1794 OF DE HAGE ALS HEERLIJKHEID IN HET GENERALITEITSLAND BRABANT OF HAGE TIJDENS DE REFORMATIE door HERMAN DIRVEN INHOUD Deel 4 van de Geschiedenis van Princenhage-Prinsenbeek over het tijdperk 1648-1794 of Het Reformatorische Tijdperk in die Dorpe en Heerlijkheid van de Haghe in de Baronie van Breda in het Generaliteitsland Staats-Brabant 4.1. Geschiedenis van 1648-1794 4.2. Dorpsbestuur van Hage 1648-1794 4.3. Kerkelijk leven in de Hage 4.4. Gebouwen en bouwwerken 4.5. Sociale ontwikkeling van de Dorpsgemeenschap 4.6. Economie in de Hage 4.7. Juridische structuren in de Hage 4.8. Samenvatting van de geschiedenis van de Hage 1648-1794 4.9. Notities 4.1. GESCHIEDENIS VAN HAGE 1648-1794 4.1.1. Schets van de geschiedenis van Hage van 1648-1794 11 4.1.2. Bijzonderheden over buurtschappen, dorpen en gehuchten in De Hage 23 4.1.3. De wegen en waterwegen van de Hage 29 4.1.3.1. Wegen 29 4.1.3.2. Veren over de Mark 35 4.1.3.3. Bruggen en vonders 36 4.1.3.4. Waterwegen 37 4.1.4. De grootte en grenzen 39 4.1.5. Het aantal inwoners in de Hage tussen 1648 en 1794 44 4.1.6. Bescherming en veiligheid 46 4.2. DORPSBESTUUR VAN DE HEERLIJKHEID HAGE (vanaf 1750 ’s Princenhage) 4.2.1. Overzicht en inleiding 52 4.2.2. Schepenbank van de Hage 1648-1794 53 4.2.3. Gezworenen of Quartiermeesters 65 4.2.4. Schouten en Stadhouders 67 4.2.5. Ambtenaren en Functionarissen 93 4.2.5.1. Secretarissen en Substituutsecretarisen 93 4.2.5.2. Borgemeesters en ontvangers en Dorpsrekeningen 96 4.2.5.3. Vorstersen Schutters 102 4.2.5.4. Rotmeesters en Rotgesellen 104 4.2.5.5. Schuttersgilden 104 4.2.5.6. Jaarsalarissen 104 4.3. KERKELIJK LEVEN IN HAGE 107 4.3.0. Inleiding 107 4.3.1. Katholieke Kerk in Hage 1648-1794 109 4.3.2. De Kerkmeesters 122 4.3.3. Het Protestantisme in de Hage tussen 1648 en 1794 124 4.4. GEBOUWEN EN BOUWWERKEN 4.4.0. Inleiding 132 4.4.1. Boerderij en bijgebouwen 139 4.4.2. Kastelen 157 4.4.3. Landhuizen en Herenkamers 157 4.4.4. Burger- en Ambachtsmanswoningen 171 4.4.5. Kerkelijke Gebouwen 185 4.4.5.1. St. Martinusk 4.4.5.2. De Schuurkerk in de Hage 191 4.4.6. Openbare gebouwen 192 4.4.7. De Herbergen 199 4.4.8. Molens, Fabrieken en Werkplaatsen 204 4.4.9. Gebouwen uit deze periode 204 4.5. SOCIALE ONTWIKKELING VAN DE DORPSGEMEENSCHAP 4.5.1. Armenzorg 1648-1794 208 4.5.2. Gezondheidszorg in de Hage 218 4.5.3. Onderwijs in de Hage 222 4.5.4.1. Kinderbescherming 236 4.6. ECONOMIE IN DE HAGE 1648-1794 4.6.1. Economisch overzicht 1648-1794 239 4.6.2. De schuldenlast van de Hage 243 4.6.3. De Agrarische Economie 244 4.6.3.1. De polders in de Haagse Beemden 244 4.6.3.2. De Hoge Gronden in Hage 254 4.6.3.3. De landbouw in de 17een 18eeeuw 256 4.6.3.4. Andere gebruikswaarde van de grond 259 4.6.3.5. Niet agrarische beroepen in Hage 261 4.7. JURIDISCHE ASPECTEN IN DE HEERLIJKHEID HAGE IN DE 17e EN 18e EEUW 4.7.1. Rechterlijke macht van de schepenbank 263 4.7.2. Rechtspraak, rechtsrollen en vonnissen 269 4.7.3. De leengoederen in de Hage 275 4.7.4. De cijnsgoederen in de Hage 277 4.7.5. De Vroenten of Gemeenschappelijke gronden in de Hage 278 4.7.5.1. De Gemeynte van de Aard 279 4.7.5.2. De Gemeynte van de Beek 282 4.7.5.3. De Gemeynte van Buurstede/Emer 282 4.7.5.4. De Gemeynte van Gageldonk 282 4.7.5.5. De Gemeynte van Heilaar 282 4.7.5.6. De Gemeynte van Herstal op Overa 285 4.7.5.7. De Gemeynte van Overveld 285 4.8. SAMENVATTING 289 4.9. NOTITIES 293 Drukkerij Perfect Prinsenbeek;

Uitgebreid zoeken