Beeldbank Bibliotheek "Heemkundekring Op de Beek" |
|
|
![]() Klik op deze tekst voor een 100% weergave van bovenstaande afbeelding |
|
Boeknummer | : | 00582 |
---|---|---|
Titel | : | Cultuurhistorische Landschapsinventarisatie Gemeente Breda |
Auteur(s) | : | dr. K.A.H.W. Leenders |
Verschijningsjaar | : | 2006 |
Beschrijving | : | Cultuurhistorische Landschapsinventarisatie Gemeente Breda ErfgoedRapport Breda 1 TEN GELEIDE Weten waar je het over hebt. Eenieder die zo’n uitspraak hoort zal dat direct beamen. Soms tegen beter weten in. Natuurlijk zijn er sommige plannenmakers en ontwerpers die doen alsof ze een tabula rasa in de schoot geworpen hebben gekregen, een leeg veld dat ze mogen bombarderen met doosjes van allerlei aard en formaat. Maar ik wil niet geloven dat zij dat doen óndanks hun kennis van de historie van dat gebied. Het is wel makkelijk natuurlijk, net doen alsof alles wat er ooit was geen waarde meer vertegenwoordigt; alsof het verleden geen enkele waarde heeft voorde toekomst. Gelukkig is het tij aan het keren. Het Rijk probeert, via financiële middelen uit het Belvédèreproject, het verleden als aanknopingspunt aan te bieden voor mo- derne ontwikkelingen. ‘Behoud door ontwikkeling’ wordt dat genoemd. En er zijn best veel projecten die Belvédèregelden mogen ontvangen, zodat mét dat geld het verleden een plek krijgt in een nieuwe situatie. Laten we hopen dat het hier om een overgangsfase gaat; dat overeen aantal jaren het Rijk niet meer met een vette geldbuidel hoeft te zwaaien om plannenmakers en projectontwikkelaars zover te krijgen dat ze überhaupt rekening houden met het verleden; dat er een tijd komt waarin het verleden écht een rol krijgt in de ruimtelijke ordening. Maar daar is wel wat voor nodig: kennis. De gemeente Breda is begonnen met een algehele inventarisatie van haar cultuurhistorisch erfgoed. Vóór 2010 willen we echt weten welke gebouwen monument waardig zijn en willen we ook een beter inzicht te hebben in datgene wat vanuit een (heel) ver verleden aan onze bodem is toevertrouwd en al datgene waarvan we nu niets meer merken. De bijdrage van dr. Karel Leenders kan dan ook nauwelijks overschat worden. Hij brengt in het kader van dit ‘weten-schapsbeleid’ de inventarisatie van het cultuurhistorische landschap voor het voetlicht, waarbij en passant het historische landschap wordt gereconstrueerd en bovendien wordt aangegeven wat er nog van de cultuurhistorische landschapselementen als relict bewaard is gebleven. Al deze gegevens zijn niet alleen op schrift gesteld, maar ook op twee CD-roms op Gis-basis meegeleverd. Betekent dit nu dat de plannenmakers er met dit werk vandoor kunnen gaan? Neen. Want Leenders geeft geen waardenoordelen. Hij zegt niet welk element belangrijker is en welk relict wel kan worden opgeruimd. Dat is een taak die aan de beleidsmakers voor het erfgoed is voorbehouden. Eén ding staat echter als een paal boven water: zonder deze inventarisatie was die taak nauwelijks te volbrengen. Want lang niet iedereen weet wat er allemaal (nog) is. Johan Hendriks Hoofd Bureau Cultureel Erfgoed Vakdirectie Cultuur INHOUDSOPGAVE Ten Geleide-5 Deel 1 INLEIDING Hoofdstuk 1 Inleiding-15 1.1 Opdracht-15 1.2 Werkwijze-15 1.2.1 Landschappelykeanalyse-15 1.2.2 Reconstructie van het historische landschap -16 1.2.4 Indeling van de rapportage -19 1.3 Gebruikt basismateriaal - 21 Hoofdstuk 2 Historisch overzicht - 23 2.1 Staatkundige ontwikkeling - 23 2.2 Occupatiegeschiedenis - 25 2.2.1 Prehistorie en Romeinse tijd - 25 2.2.2 Vroege en Hoge Middeleeuwen - 26 2.2.3 Explosieve periode - 28 2.2.4 Opkomst van de steden - 31 2.2.5 Late Middeleeuwen en Nieuwe Tijd - 33 2.3 De uitgroei van stads- en dorpskernen - 33 2.3.1 Breda - 35 2.3.2 Bavel - 35 2.3.3 Ginneken-35 2.3.4 Princenhage - 36 2.3.5 Prinsenbeek - 36 2.3.6 Teteringen - 37 2.4 De landbouw en het landschap - 37 2.4.1 De vroege landbouw - 37 2.4.2 Heide- en beemdendorpen - 39 2.4.3 De landbouw, wisselwerking met het landschap - 40 2.4.4 Structuur van de beemdendorpen - 43 2.5 Infrastructuur -44 2.5.1 Landwegen - 44 2.5.2 Waterwegen - 48 2.5.3 Spoorwegen - 49 Deel 2 RECONSTRUCTIE VAN DE LANDSCHAPPELIJKE BASIS Hoofdstuk 3 Inleiding - 53 Hoofdstuk 4 Beschrijving van de legenda (I) - 55 Het Lage - 56 1 De grens tussen het Hoge en het Lage - 58 2 De beemden - 59 3 De moeren in Het Lage - 63 4 De dalletjes in het Lage - 65 5 De donken - 66 6 De hillen -68 7 De Oude Mark-71 8 De Mark van 1750 - 72 Het Hoge - 73 9 De lage zandgronden - 74 10 De lage dekzandruggen - 76 11 De hoge dekzandruggen - 79 12 Duinen en stuifkoppen - 89 13 Laagten op het Hoge - 93 14 Dalen op het Hoge - 97 15 Beken-101 16 De moeren op het Hoge -107 17 Hei in 1838 -112 18 Dalen op het Hoge -118 19 Restbossen -121 Deel 3 RECONSTRUCTIE VAN HET HISTORISCHE LANDSCHAP Hoofdstuk 5 Inleiding-127 Hoofdstuk 6 Beschrijving van de legenda (II) -129 21 Oude infrastructuur -129 22 Turfwinning-130 23 Doorgaande wegen -133 24 Lokale wegen -141 25 Heerlijkheden -161 26 Landgoederen -167 27 Kerkelijk-190 28 Gehuchten - 200 29 Beemden - 216 30 Ontginningsgolfi65o-226 31 Bosbouw-229 32 Molens-241 33 Kanalen-250 34 Bestuurlijk-253 35 Militair-260 36 De stad Breda - 265 37 De oude akkers - 270 38 Middeleeuwse agrarische ontginningscomplexen - 280 39 Divers meubilair-282 Deel 4 RELICTEN VAN HET HISTORISCHE LANDSCHAP Hoofdstuk 7 Inleiding - 293 Hoofdstuk 8 Relictstatus beschouwd per thema - 295 Deel 5 OM VERDER TE LEZEN Hoofdstuk 9 De vorming van de gemeenten ten westen van de Donge - 307 9.1 Inleiding-307 9.2 Zand-Brabant is een gehuchtenland - 307 9.3 Het gehucht is de basiseenheid - 308 9.4 Het ‘dorp’ als institutie is het samengaan van gehuchten - 310 9.5 De dorpsnaam: gemeenschapsnaam of nederzettingsnaam - 311 9.6 Vóór 1800 een hele reeks instituties, ieder met een eigen bereik - 315 9.6.1 Schepenbankgebieden - 316 9.6.2 Parochies - 318 9.6.3 Fiscale dorpen - 320 9.6.4 Gemeynten - 321 9.7 Vorming van de dorpen in de Middeleeuwen - 324 9. 8 Gemeenten vrij eenvoudig uit oudere entiteiten samengesteld - 327 9.9 Conclusie-328 Hoofdstuk 1o De Haagse Beemden in ruimer verband - 331 10.1 Beemden - 331 10.1.1 Gemene beemden - 333 10.1.2 Verkaveling en gemeenschappelijkheid - 335 10.1.3 ‘Beemden’; een samenvatting - 336 10.2 Haagse-336 Hoofdstuk 11 De Mark-349 11.1 Rivierstelsel - 339 11.2 Ontwikkelingsfasen in de loop der eeuwen - 339 11.2.1 Bovenstrooms van Breda - 339 11.2.2 De Aa of Weerijs - 341 11.2.3 De Mark bij Breda - 342 11.2.4 De hoogmiddeleeuwse Beneden-Mark - 344 11.2.5 De Beneden-Mark in de overstromingsperiode - 345 11.2.6 De Mark als dichtslibbende getijderivier - 345 11.2.7 De gekanaliseerde Mark-346 11.3 Hillen langs de Mark-347 Hoofdstuk 12 Het landgoederenlandschap rond Breda - 349 12.1 Inleiding-349 12.2 Het landgoederenlandschap rond Antwerpen - 351 12.3 De particuliere landgoederen rond Breda-353 12.3.1 Oorsprong - 353 12.3.2 Persoonlijke bindingen met Breda - 357 12.3.3 De ruimtelijke structuur van de landgoederen bij Breda - 358 12.3.4 Bosbouiw-360 12.3.5 Naamsveranderingen - 363 12.3.6 Volksverhalen - 364 12.3.7 Schuilkerken - 365 12.4 De prinselijke landgoederen rond Breda-366 12.4.1 Oorsprong - 366 12.4.2 Kasteel en omgeving - 366 12.4.3 De tuinen en lusthoven-367 12.4.4 De waranden - 367 12.4.5 De bossen-368 12.4.6 De lanen naar de bossen-380 12.4.7 Zichtlijnen - 381 12.5 Het landgoederenlandschap rond Breda - 382 12.5.1 De wisselwerking tussen particuliere en prinselijke landgoederen - 382 12.5.2 De internationale tuin- en parkmode -383 Aangehaalde literatuur - 387 Archieven - 411 Oude kaarten - 413 Noten - 433 |
Medium | : | Rapport |
Taal | : | Nederlands |
Uitgever | : | Gemeente Breda |
Aantal pagina's | : | 441 |
Record aangepast: 27 maart 2024
system dumpages