Beeldbank Bibliotheek "Heemkundekring Op de Beek"
 → 
 →  [Boeknummer 00582]
 

 
 

Klik op deze tekst voor een 100% weergave van bovenstaande afbeelding

 
 
 

 

Uitgebreid zoeken

Boeknummer : 00582
 
Titel : Cultuurhistorische Landschapsinventarisatie Gemeente Breda
Auteur(s) : dr. K.A.H.W. Leenders
Verschijningsjaar : 2006
Beschrijving : Cultuurhistorische Landschapsinventarisatie Gemeente Breda
ErfgoedRapport Breda 1

TEN GELEIDE
Weten waar je het over hebt. Eenieder die zo’n uitspraak hoort zal dat direct beamen. Soms tegen beter weten in. Natuurlijk zijn er sommige plannenmakers en
ontwerpers die doen alsof ze een tabula rasa in de schoot geworpen hebben gekregen, een leeg veld dat ze mogen bombarderen met doosjes van allerlei aard
en formaat. Maar ik wil niet geloven dat zij dat doen óndanks hun kennis van de historie van dat gebied. Het is wel makkelijk natuurlijk, net doen alsof alles wat
er ooit was geen waarde meer vertegenwoordigt; alsof het verleden geen enkele
waarde heeft voorde toekomst.
Gelukkig is het tij aan het keren. Het Rijk probeert, via financiële middelen uit het Belvédèreproject, het verleden als aanknopingspunt aan te bieden voor mo-
derne ontwikkelingen. ‘Behoud door ontwikkeling’ wordt dat genoemd. En er zijn best veel projecten die Belvédèregelden mogen ontvangen, zodat mét dat geld
het verleden een plek krijgt in een nieuwe situatie. Laten we hopen dat het hier om een overgangsfase gaat; dat overeen aantal jaren het Rijk niet meer met een
vette geldbuidel hoeft te zwaaien om plannenmakers en projectontwikkelaars zover te krijgen dat ze überhaupt rekening houden met het verleden; dat er een
tijd komt waarin het verleden écht een rol krijgt in de ruimtelijke ordening.
Maar daar is wel wat voor nodig: kennis. De gemeente Breda is begonnen met een algehele inventarisatie van haar cultuurhistorisch erfgoed. Vóór 2010 willen
we echt weten welke gebouwen monument waardig zijn en willen we ook een beter inzicht te hebben in datgene wat vanuit een (heel) ver verleden aan onze bodem
is toevertrouwd en al datgene waarvan we nu niets meer merken. De bijdrage van dr. Karel Leenders kan dan ook nauwelijks overschat worden. Hij brengt in het
kader van dit ‘weten-schapsbeleid’ de inventarisatie van het cultuurhistorische landschap voor het voetlicht, waarbij en passant het historische landschap wordt
gereconstrueerd en bovendien wordt aangegeven wat er nog van de cultuurhistorische landschapselementen als relict bewaard is gebleven. Al deze gegevens
zijn niet alleen op schrift gesteld, maar ook op twee CD-roms op Gis-basis meegeleverd. Betekent dit nu dat de plannenmakers er met dit werk vandoor kunnen
gaan? Neen. Want Leenders geeft geen waardenoordelen. Hij zegt niet welk element belangrijker is en welk relict wel kan worden opgeruimd. Dat is een taak die
aan de beleidsmakers voor het erfgoed is voorbehouden. Eén ding staat echter als een paal boven water: zonder deze inventarisatie was die taak nauwelijks te
volbrengen. Want lang niet iedereen weet wat er allemaal (nog) is.
Johan Hendriks
Hoofd Bureau Cultureel Erfgoed
Vakdirectie Cultuur


INHOUDSOPGAVE
Ten Geleide-5

Deel 1 INLEIDING
Hoofdstuk 1 Inleiding-15
1.1 Opdracht-15
1.2 Werkwijze-15
1.2.1 Landschappelykeanalyse-15
1.2.2 Reconstructie van het historische landschap -16
1.2.4 Indeling van de rapportage -19
1.3 Gebruikt basismateriaal - 21
Hoofdstuk 2 Historisch overzicht - 23
2.1 Staatkundige ontwikkeling - 23
2.2 Occupatiegeschiedenis - 25
2.2.1 Prehistorie en Romeinse tijd - 25
2.2.2 Vroege en Hoge Middeleeuwen - 26
2.2.3 Explosieve periode - 28
2.2.4 Opkomst van de steden - 31
2.2.5 Late Middeleeuwen en Nieuwe Tijd - 33
2.3 De uitgroei van stads- en dorpskernen - 33
2.3.1 Breda - 35
2.3.2 Bavel - 35
2.3.3 Ginneken-35
2.3.4 Princenhage - 36
2.3.5 Prinsenbeek - 36
2.3.6 Teteringen - 37
2.4 De landbouw en het landschap - 37
2.4.1 De vroege landbouw - 37
2.4.2 Heide- en beemdendorpen - 39
2.4.3 De landbouw, wisselwerking met het landschap - 40
2.4.4 Structuur van de beemdendorpen - 43
2.5 Infrastructuur -44
2.5.1 Landwegen - 44
2.5.2 Waterwegen - 48
2.5.3 Spoorwegen - 49

Deel 2 RECONSTRUCTIE VAN DE LANDSCHAPPELIJKE BASIS
Hoofdstuk 3 Inleiding - 53
Hoofdstuk 4 Beschrijving van de legenda (I) - 55
Het Lage - 56
1 De grens tussen het Hoge en het Lage - 58
2 De beemden - 59
3 De moeren in Het Lage - 63
4 De dalletjes in het Lage - 65
5 De donken - 66
6 De hillen -68
7 De Oude Mark-71
8 De Mark van 1750 - 72
Het Hoge - 73
9 De lage zandgronden - 74
10 De lage dekzandruggen - 76
11 De hoge dekzandruggen - 79
12 Duinen en stuifkoppen - 89
13 Laagten op het Hoge - 93
14 Dalen op het Hoge - 97
15 Beken-101
16 De moeren op het Hoge -107
17 Hei in 1838 -112
18 Dalen op het Hoge -118
19 Restbossen -121

Deel 3 RECONSTRUCTIE VAN HET HISTORISCHE LANDSCHAP
Hoofdstuk 5 Inleiding-127
Hoofdstuk 6 Beschrijving van de legenda (II) -129
21 Oude infrastructuur -129
22 Turfwinning-130
23 Doorgaande wegen -133
24 Lokale wegen -141
25 Heerlijkheden -161
26 Landgoederen -167
27 Kerkelijk-190
28 Gehuchten - 200
29 Beemden - 216
30 Ontginningsgolfi65o-226
31 Bosbouw-229
32 Molens-241
33 Kanalen-250
34 Bestuurlijk-253
35 Militair-260
36 De stad Breda - 265
37 De oude akkers - 270
38 Middeleeuwse agrarische ontginningscomplexen - 280
39 Divers meubilair-282

Deel 4 RELICTEN VAN HET HISTORISCHE LANDSCHAP
Hoofdstuk 7 Inleiding - 293
Hoofdstuk 8 Relictstatus beschouwd per thema - 295

Deel 5 OM VERDER TE LEZEN
Hoofdstuk 9 De vorming van de gemeenten ten westen van de Donge - 307
9.1 Inleiding-307
9.2 Zand-Brabant is een gehuchtenland - 307
9.3 Het gehucht is de basiseenheid - 308
9.4 Het ‘dorp’ als institutie is het samengaan van gehuchten - 310
9.5 De dorpsnaam: gemeenschapsnaam of nederzettingsnaam - 311
9.6 Vóór 1800 een hele reeks instituties, ieder met een eigen bereik - 315
9.6.1 Schepenbankgebieden - 316
9.6.2 Parochies - 318
9.6.3 Fiscale dorpen - 320
9.6.4 Gemeynten - 321
9.7 Vorming van de dorpen in de Middeleeuwen - 324
9. 8 Gemeenten vrij eenvoudig uit oudere entiteiten samengesteld - 327
9.9 Conclusie-328
Hoofdstuk 1o De Haagse Beemden in ruimer verband - 331
10.1 Beemden - 331
10.1.1 Gemene beemden - 333
10.1.2 Verkaveling en gemeenschappelijkheid - 335
10.1.3 ‘Beemden’; een samenvatting - 336
10.2 Haagse-336
Hoofdstuk 11 De Mark-349
11.1 Rivierstelsel - 339
11.2 Ontwikkelingsfasen in de loop der eeuwen - 339
11.2.1 Bovenstrooms van Breda - 339
11.2.2 De Aa of Weerijs - 341
11.2.3 De Mark bij Breda - 342
11.2.4 De hoogmiddeleeuwse Beneden-Mark - 344
11.2.5 De Beneden-Mark in de overstromingsperiode - 345
11.2.6 De Mark als dichtslibbende getijderivier - 345
11.2.7 De gekanaliseerde Mark-346
11.3 Hillen langs de Mark-347
Hoofdstuk 12 Het landgoederenlandschap rond Breda - 349
12.1 Inleiding-349
12.2 Het landgoederenlandschap rond Antwerpen - 351
12.3 De particuliere landgoederen rond Breda-353
12.3.1 Oorsprong - 353
12.3.2 Persoonlijke bindingen met Breda - 357
12.3.3 De ruimtelijke structuur van de landgoederen bij Breda - 358
12.3.4 Bosbouiw-360
12.3.5 Naamsveranderingen - 363
12.3.6 Volksverhalen - 364
12.3.7 Schuilkerken - 365
12.4 De prinselijke landgoederen rond Breda-366
12.4.1 Oorsprong - 366
12.4.2 Kasteel en omgeving - 366
12.4.3 De tuinen en lusthoven-367
12.4.4 De waranden - 367
12.4.5 De bossen-368
12.4.6 De lanen naar de bossen-380
12.4.7 Zichtlijnen - 381
12.5 Het landgoederenlandschap rond Breda - 382
12.5.1 De wisselwerking tussen particuliere en prinselijke landgoederen - 382
12.5.2 De internationale tuin- en parkmode -383

Aangehaalde literatuur - 387
Archieven - 411
Oude kaarten - 413
Noten - 433
 
Medium : Rapport
Taal : Nederlands
Uitgever : Gemeente Breda
Aantal pagina's : 441
 
 

     

 

Uitgebreid zoeken
 

Record aangepast: 27 maart 2024

system dumpages